النص الصحيح لكتاب أحكام النساء
النص الصحيح لكتاب أحكام النساء، اثر امام احمد بن محمد بن حنبل، به روایت ابوبکر خلال (234-311ق) و بخشی از کتاب «الجامع» اوست که بخشی از احکام شرعی زنان را از برخی آیه‌های قرآن بر مبنای فتاوای احمد بن حنبل بیرون آورده است. عمرو عبدالمنعم سلیم پژوهش این متن را انجام داده است.
| النص الصحیح لکتاب أحكام النساء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن حنبل، احمد بن محمد (نويسنده) سلیم، عمرو عبد المنعم (محقق) |
| ناشر | مؤسسة الريان للطباعة و النشر و التوزیع |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1423ق - 2002م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2ن6 179/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نام کتاب
هیچ‌یک از پیشینیان و متأخران، کتابی را با عنوان «أحكام النساء»، نه برای احمد بن حنبل و نه برای خلال نام نبرده‌اند. البته بالای ورقه‌ای از آن، عبارت «باب: أحكام النساء» درج شده است؛ ازاینرو، محقق (عمرو) عنوان «أحكام النساء» را به آن داده است؛ چراکه بیشتر مباحثش درباره «نگاه و پوشش» است[۱].
محتوای کتاب
کتاب با هشت مسئله آغاز می‌شود که مربوط است به خلوت، پسران اَمرد و گناهانی از نوع لَمم. البته دو مورد آخر ربطی به باب نساء ندارد. مبحث پایانی کتاب درباره ناپسندی نگاه به کنیزان مگر برای خرید و فروش و نیز درباره پوشش سر آنان (قناع) است. این باب پایانی کامل نیست و شاید باب‌های دیگری نیز پس از آن آمده باشد که برای شناسایی آن‌ها به نسخه‌های کامل‌تری نیاز است[۲].
در این کتاب، آغاز هر مسئله‌ای با بخشی از آیه قرآن عنوان خورده و احکام فقهی مستنبط از آیه‌ها بیان شده است[۳].
پژوهش کتاب
عمرو برای فراهم‌سازی این کتاب از تک‌نسخه «دارالکتب المصریه» بهره جسته است[۴]. او مدعی است که این کتاب، پیش‌تر با دگرگونی و تغییراتی در نص آن عرضه گشته است؛ ازاینرو، خود تلاش می‌کند تا مطالبی را بر آن بیفزاید و نص آن را از تحریف‌های پیشین بزداید. عمرو در بررسی نسخه‌ها به برخی تحریف‌ها و افزودنی‌های نامجاز پیشینیان اشاره می‌کند. افزون بر او، بکر بن عبدالله ابوزید و ابراهیم بن حمد سلطان نیز این تغییرات را تأیید می‌کنند؛ این تغییرات عبارتند از: حذف گزاره‌های بسیاری از مسائل این جزء؛ افزودن باب‌هایی که در متن اصلی نیامده‌اند (برخی از آن‌ها از کتاب «ترجّل» از «جامع الخلال» وام گرفته شده‌اند)؛ تغییر نام برخی باب‌ها؛ حذف همه یا برخی از متن یک باب؛ حذف برخی واژه‌های کتاب مسائل؛ تحریف برخی واژه‌ها؛ درج باب‌های بسیاری که در متن اصلی نیست (مانند باب‌هایی که از کتاب مسائل عبدالله بن احمد و ابوداود وام گرفته شده‌اند)[۵].
عمرو در تعلیقه‌های خود، شرح حالی از راویان اسانید کتاب مسائل نوشته و از پندارهای غلط برخی از کسانی که درباره آن راویان شرح حالی گفته‌اند، پرده بر‌داشته است (که در جای خود، فرهنگ‌نامه کوچکی در اسانید مسائل شده است). همچنین، پژوهش فقهی تازه و تطبیقی در موضوع این کتاب انجام داده[۶] و اسانید مربوط به کتاب مسائل را پژوهیده و درستی، ضعف و ناراستی آن‌ها را ارزیابی کرده است. عمرو نصوص کتاب «مسائل» را نیز با بهره جستن از «مسائل عبدالله، صالح، ابوداود و اسحاق بن ابراهیم» تخریج نموده و فهرست‌های علمی به پایان کتاب افزوده است[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.