أدیان العرب فی الجاهلیة
أديان العرب في الجاهلية، نوشته محمد نعمان الجارم است. این اثر بخشی از کتاب «العرب في الجاهلية» نویسنده است که درباره باورها و پنداشته‌هایی از عرب در عهد جاهلیت که با آمدن دین اسلام نابود شدند، بحث می‌کند[۱].
| أديان العرب في الجاهلية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جارم، محمد نعمان (نويسنده) |
| ناشر | فیروزان |
| مکان نشر | مصر |
| سال نشر | 1341ق - 1923م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ج2الف4 1685 BL |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده در مقدمه کتاب، علت فراوانی دین‌ها در میان عرب‌ها را همسایگی آنان با اقوام دیگر می‌داند که با ایشان دادوستد داشته‌اند. از میان سرزمین‌های مجاور، شامات نقش بسیاری در صبغه دینی آنان داشته است؛ این سرزمین جایگاه پیامبران بسیاری بوده است و دین بیشتر عرب‌ها متأثر از بینش توحیدی آنان بوده است. اما رفته‌رفته، معالم توحید محو شد و پرستش بت‌ها رواج یافت[۲].
جارم، مباحثش را از ابراهیم(ع) و دین او به‌عنوان کیش بیشتر قوم عرب آغاز کرده و از زمانه او فراتر نرفته است. او از آمدن ابراهیم و اسماعیل به مکه و ترمیم خانه خدا گزارشی می‌دهد و از جایگاه کعبه در رواج مناسک دینی میان عرب سخن می‌گوید. سپس، به آداب و رسوم آنان در گرامی‌داشت مردگان و باورهایشان درباره مرگ، رستاخیز، محاسبه کردارها، تناسخ و مسخ می‌پردازد[۳].
جارم در ادامه، به کلیتی با عنوان «دین فتشی» اشاره کرده و از آن به «دین وثن» یا بت و «دین صاحبان روح» تعبیر می‌کند. این کیش در میان ملل مختلف (از جمله قوم عرب) رواج داشته است. به دلیل شیوع و گسترش این دین در امت‌های مختلف که همراه با بت‌پرستی بود، پادشاهان عادل و عابدان و پهلوانان و بخشندگان و هرکسی که در صفتی به غایت کمال رسیده بود، مورد پرستش قرار گرفتند. سپس این معنا گسترش یافت و هر قومی صنمی را که نیکویش می‌انگاشتند در قالب انسان، ستاره، حیوان و گیاه پرستش نمودند...[۴].
جارم، سپس وثنیت را در میان قوم عرب بررسی می‌کند و از صنم‌ها و عبادتگاه‌هایشان و چگونگی تفأل زدن به اصنام و استخاره نمودن از آن‌ها برای انجام کارهای روزمره و سوگند یاد کردن و هم‌پیمان شدن در حضورشان گزارش می‌دهد[۵]. او در ادامه، به کیش صائبان و پرستشی که از ستارگان دارند، کیش مجوس، موحدانِ میان قوم عرب، یهودیت و مسیحیت رایج در میان آنان و در آخر به کیش اسلام که عرب با گرویدن به آن، به هم‌گرایی نوینی دست یافت، می‌پردازد[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.