فتوح الشام
فتوح الشام، منسوب به متخصص تاریخ غزوات پیامبر(ص) و تاریخ‌نگار مشهور قرن دوم هجری قمری، ابوعبدالله محمد بن عمر واقدی (130-207ق)، چگونگی پیدایش اندیشه فتح شام بعد از رحلت پیامبر(ص) و حوادث گوناگون دیگر را بیان می‌کند.
| فتوح الشام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | واقدی، محمد بن عمر (نويسنده) |
| ناشر | دار الجيل |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /و2ف2 97/15 DS |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده مجهول
هرچند درست است که واقدی کتابی به نام فتوح الشام تألیف کرده است، ولیکن آن کتاب از بین رفته و به دست ما نرسیده است. کتاب حاضر را به واقدی نسبت داده‌اند، ولی این انتساب، صحیح و ثابت نیست؛ زیرا محتوای اثر، متناسب با تاریخ زندگی و وفات او نیست؛ از جمله اینکه برطبق این کتاب، واقدی (درگذشته 207ق)، مطالبی را از کتاب البداية و النهاية (از آثار قرن هشتم قمری) نقل کرده است[۱].
انتشار غیر علمی
متأسفانه این اثر عجولانه و بدون تصحیح علمی منتشر شده است و هیچ توضیحی درباره نسخه یا نسخه‌های خطی کتاب حاضر و چگونگی تحقیق و نشر آن ارائه نشده است.
دیدگاه انتقادی خاورشناس
هرچند خاورشناس مشهور آلمانی، کارل بروکلمان (۱۸۶۸– ۱۹۵۶م)، ادعا کرده است: کتاب فتوح الشام در دوره جنگ‌های صلیبی برای تقویت روحیه مسلمانان نوشته و منتشر شده است («هناك كتب كثيرة في الفتوح نسبت إلى الواقدي و كثر انتشارها خصوصا في أيام الحروب الصليبية لبث الشجاعة و الحمية في نفوس المجاهدين»)[۲]، ولیکن این تعلیل و تعیین زمانی، صحیح نیست؛ زیرا از قراینی (مانند استناد به کتاب «البداية و النهاية» نوشته ابن کثیر) مشخص می‌شود که این کتاب در دوره‌های متأخرتر از آن دوران و در عصر فتوح عثمانی ساخته شده است[۳].
ساختار و محتوا
این اثر تاریخی، سامان‌دهی مشخصی ندارد، جز آنکه برطبق نظم زمانی به بیان فتوحات و حوادث تاریخ اسلام با شیوه روایی پرداخته است. وفات پیامبر(ص)، خلافت ابوبکر، قتل مسیلمه کذاب، عمروعاص در فلسطین، فتح قنسرین، رسیدن مسلمانان به حمص و فتوح مصر، از موضوعات این کتاب است.