ادفوی شافعی، جعفر بن ثعلب
جعفر بن ثعلب ادفوی شافعی (685-748ق)، مورخ، ادیب و فقیه مصری.
| نام | ادفوی شافعی، جعفر بن ثعلب |
|---|---|
| نامهای دیگر | ادف‍وي، اب‍و ال‍ف‍ض‍ل جعفر
ادف‍وي، ک‍م‍ال ال‍دي‍ن جعفر جعفر ادف‍وي جعفر الادف‍وي |
| نام پدر | ثعلب |
| متولد | ۶۸۵ق برابر با 1286م |
| محل تولد | ادفو، در منطقه صعید مصر |
| رحلت | 748ق |
| اساتید | ابن دقیق العید |
| برخی آثار | الطالع السعيد |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05135AUTHORCODE |
ولادت
اُدْفُوی، ابوالفضل کمال‌الدین جعفر بن ثعلب، در سال ۶۸۵ق برابر با 1286م، در ادفو، در منطقه صعید مصر، میان دو شهر آسوان و قوص به دنیا آمد.
تحصیلات و اساتید
آموزش‌های خود را با فراگیری ادب و حدیث آغاز کرد. از استادان او می‌توان به ابن دقیق العید، شیخ علاءالدین قونوی و قاضی بدرالدین بن جماعه اشاره کرد. مهم‌ترین استاد او، ابوحیان غرناطی بود که ادفوی تا زمان وفات وی، پیوسته در ملازمتش به سر می‌برد. ادفوی پس از درآمدن به قاهره، در مدارس گوناگون آن شهر به فراگیری علوم و فقه پرداخت و ظاهراً به کار تدریس و تحدیث نیز مشغول شد. خود او یک جا از اقامتش در مدرسه صالحیه قاهره یاد کرده است.
تخصص‌ها
ادفوی در موسیقی نیز دستی داشت و در این باب تألیفی نیز از او موجود است. بااین‌همه، در مآخذ موجود به استادان او در این باب اشاره‌ای نشده است. گرچه وی غالباً در قاهره می‌زیست، ولی گفته‌اند که به زادگاه خود ادفو، خاصه هنگام تعطیل دروس، بسیار سفر می‌کرد. وی شعر نیز می‌سرود و نمونه‌هایی از آن را خود او آورده و نمونه‌های دیگری از شعر او در مآخذ یاد شده است. نظم و نثر او را به نیکویی ستوده‌اند.
مذهب و عقیده
او در فقه بر مذهب شافعی بوده، ولی در مآخذ موجود به اصول عقاید او اشاره دیگری نشده، گرچه به تصوف گرایشی داشته است؛ چنان‌که گاه به‌طور خاص به تجلیل و ستایش از برخی شیوخ صوفیه پرداخته و در موارد بسیاری به‌طور گذرا به انتساب کرامات به برخی بزرگان صوفیه اشاره کرده است. تألیفی نیز از او در این باب در دست است.
وفات
ادفوی در سال ۷۴۸ق برابر با ۱۳۴۷م، پس از بازگشت از سفر حج در ۶۳ سالگی در قاهره درگذشت و او را در مقبره صوفیه به خاک سپردند.
آثار
آثار چاپی
- الطالع السعيد الجامع أسماء نجباء الصعيد (در تاریخ و رجال صعید مصر. آنچه از میان آثار ادفوی بیشتر مایه شهرت او در روزگار ما شده، همین کتاب است)؛
- الموفي بمعرفة التصوف والصوفي (در هیچ‌یک از مآخذ کهن به این اثر ادفوی اشاره نشده است. تألیف این رساله، با توجه به تاریخ سماعی که بر نسخه آن است، ظاهراً در حدود سال ۷۴۰ق و در حیات استاد بزرگ ادفوی، ابوحیان غرناطی صورت گرفته است. بخش عمده این رساله درباره مسئله اختصاص درآمد اوقاف به گروه صوفیان و خانقاه‌هاست که در آن روزگار رایج بود)؛
آثار خطی
- الإمتاع في أحكام السماع (کتابی در موضوع موسیقی که گفته‌اند نشان از دانش گسترده ادفوی در زمینه این هنر دارد)؛
- البدر السافر وتحفة المسافر (شامل ترجمه رجال سده ۷ق است که در آن به رجال سده‌های ۵ و ۶ق نیز پرداخته شده است)؛
- الغرر المأثورة والدرر المنظومة والمنثورة (که ابن قاضی شهبه از آن نام برده و گویا جُنگی بوده که مؤلف برای خویش فراهم کرده بوده است)؛
- فرائد الفوائد ومقاصد القواعد (در علم فرائض که نسخه‌ای از آن در کتابخانه گوتا موجود است).
ادفوی در الموفي (ص۴۶) به اثر دیگری از خود با عنوان «الإسعاف» در موضوع تصوف اشاره کرده که اینک نشانی از آن در دست نیست[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: بهرامیان، علی، ج7، ص353-354
منابع مقاله
بهرامیان، علی، «دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377ش.