بستان السیاحة (شیروانی)
بستان السیاحة اثر حاج زین‌العابدین شیروانی (۱۱۹۴- ۱۲۵۳ق)، دربردارنده اطلاعات بسیار و متنوع جغرافیایی، تاریخی، آرا و عقاید فرقه‌های گوناگون مذهبی و نحله‌های فکری و برخی مطالب متفرقه دیگر.
| بستان السیاحة(شیروانی، زین‌العابدین بن اسکندر) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شیروانی، زین‌العابدین بن اسکندر (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | سیاحت نامه |
| ناشر | کتابخانه سنايی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | سده13 |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | آسیا - سیر و سیاحت - ایران - سرگذشت‌نامه - ایران - سیر و سیاحت - قرن 13ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ش9ب5 1347 DSR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر شامل: چهار باب و يك سير و بيست و هشت كلشن و يك بهار كه مشتمل است بر چهار كلذار باب اوّل در شرح حال حضرت خاتم النبيّين(ص) و ائمۀ معصومين صلوات‌اللّه عليهم اجمعين باب دويّم در شرح حال بعضى از علماء و عرفاء و حكماء و بعضى از شعراء و دانشمندان باب سيّم در بيان بعضى مذاهب متشتّته و عقايد مختلفه باب چهارم در بيان اسامى و جغرافى امصار و قراء واقعۀ در خطّۀ ايران و تركستان و افغانستان و هندوستان و بعضى اروپا و چين و ختا و ممالك عثمانى از شامات و مصرو غيره و غيره[۱]
این کتاب را عمدتاً مأخذی جغرافیایی و سپس تاریخی بشمار می‌آورند، اما گوناگونی و تنوع مطالب آن که تقریباً تمام اشتغالات فکری و ادبی دو قرن پیش ایران را دربرمی‌گیرد، به حدی است که اثر را شبیه دایرةالمعارف کرده است؛ گرچه بسیاری از اصول و شیوه‌های دایرةالمعارف نویسی از قبیل تناسب حجم هر مطلب با اهمیت مدخل آن یا نظم و دسته بندی موضوعی مطالب یا ترتیب دقیق الفبایی درآن رعایت نشده است. نگاهی گذرا به موضوعات کتاب از جمله: بحثی درباره طبیعت انسان، اشاراتی به علم حجر و میزان، کیمیا و تاریخچه آن، اطلاعاتی درباره حروف جُمَل و حساب ابجد، کواکب سبعه نجوم و اصطلاحات آن، خواص حروف، تاریخ طب و تحول روش‌های درمان و معرفی خواص داروها، مذاهب و زبان‌های متداول در آناطولی که با مشاهدات و برآوردهای آماری نویسنده همراه است، به خوبی این گستردگی و تنوع را نمایان می‌سازد. به‌این‌ترتیب، بستان السیاحة در ترسیم سیمای بخشی از جهان در دو قرن پیش و سیر در آن بسیار سودمند است (برای نمونه: ایروان زمان نویسنده شهری شیعی مذهب با اقلیتی عیسوی است و در کمتر از دو قرن، ایروان کنونی مرکز جمهوری عیسوی‌نشین ارمنستان است). در این کتاب هم مباحث نظری جغرافیایی، همانند روشن کردن مفهوم اقلیم، مورد توجه است و هم طرح اطلاعات نسبتاً تازه‌ای همانند مطالبی درباره آمریکا و یا نظرات درباره تکامل و تحولات زیست محیطی [۲]
چاپ این نسخه، به صورت سنگی بوده و فاقد هرگونه فهرست و پاورقی است.
پانویس
منابع مقاله
- متن کتاب.
- منفرد، افسانه، «دانشنامه جهان اسلام»، جلد 3، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1388، ص389-387.