لطايف الأمثال و طرايف الأقوال
لطایف الأمثال و طرایف الأقوال، اثر رشیدالدین وطواط (متوفی 572ق)، شرح فارسی 281 مثل عربی است که با مقدمه، تصحیح و تعلیقات حبیبه دانشآموز، منتشر شده است.
| لطايف الأمثال و طرايف الأقوال (شرح فارسی 281 مثل عربی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رشید وطواط، محمد بن محمد (نويسنده) دانشآموز، حبیبه (مصحح) |
| ناشر | اهل قلم ** مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1376ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ضرب المثلهای عربی - ترجمه شده به فارسی - زبان عربی - اصطلاحها و تعبیرها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ر5ل6 2522 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده، کتاب را به فرمان آتسز خوارزمشاه و به نام خزانه کتب او، تألیف کرده است. انگیزه آتسز این بوده که با فراگیری امثال عرب و به‌کار بردن آنها، سخنان خود را آراستگی دهد[۱].
اثر حاضر، تنها کتابی است به فارسی که به شیوه‌ای منظم، مثل‌های عربی در آن گردآوری و شرح داده شده است و می‌تواند در موضوع خود، اثری بی‌مانند شمرده شود[۲].
در صورت مقایسه میان «لطایف الأمثال» با «مجمع الأمثال» ابوالفضل میدانی (متوفی 518ق)، روشن خواهد شد که رشید وطواط، به این کتاب، تکیه زیادی داشته است. عناوین مثل‌های «لطایف»، غیر از مثل‌های یکم، ششم و پانزدهم که هر سه در شمار احادیث نبوی آمده‌اند، به‌تمامی، در کتاب میدانی نیز هست. توضیح‌های او نیز در بسیاری از موارد، آشکارا برگرفته از آن کتاب است و هرچند از میدانی بیش از دیگر مؤلفان امثال نام نمی‌برد، در مجموع وامدار اوست. بااین‌همه، «لطایف» او، لطف و تازگی خود را داراست[۳].
وطواط برای پاره‌ای از امثال، مثل‌های معادلی را از فارسی می‌آورد که بسیاری از آنها را در متون موجود، نمی‌توان یافت و این بر غنا و تازگی کار او، افزوده است[۴].
در این کتاب، به لغات و ترکیب‌هایی نیز برمی‌خوریم که یا بعیدند و یا نمونه آنها، در متون دیگر، اندک است که برخی از آنها، عبارتند از: غوغا فروگرفتن، سهم دادن (به معنی ترساندن)، خویشتن‌ساختگی/ خویشتن‌ساخته (به معنای خودپسندی/ خودپسند)، خارناک، پای [موزه] (به معنی لنگه)، وقت‌وقت (به معنی گاه‌گاه)، خویشتن‌گیری (معادل انقباض)، سپر بر روی آب افکندن، فرخج، فاژه، مشتن[۵].
برخی از معادل‌هایی که او برای لغات عربی آورده نیز قابل توجه است، مانند: سخنان سربسته، در برابر «المعاريض»؛ دشمن‌رویی، در برابر «المقت»؛ اسبان هم‌رف‌شده، در برابر «المذکیات»؛ کشنده، در برابر «قائد»؛ بسندکار شدم، در برابر «رضيت» و... [۶].
اثر حاضر، به‌جز دیباچه مصنوع آن، در مقایسه با دیگر آثار منثور وطواط، به‌ویژه منشآت او، در مجموع نثری روان و ساده دارد و در آن قسمت‌ها هم که به سجع می‌گراید، خالی از تکلف است[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.