طرق تعليم التربية الاسلامية

طرق تعليم التربية الاسلامية تألیف محمد عبدالقادر احمد، کتاب یادشده براى دانشجویان تربیت معلم تهیه شده است و هدف از نگارش آن آموزش چگونگى تدریس معارف اسلامى به دانش‌آموزان است.

طرق تعلیم التربیة الإسلامیة
پدیدآوران	احمد، محمد عبد القادر (نویسنده)
ناشر	مکتبة النهضة المصریة
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1996م.
چاپ	یکم
زبان	عربی
کد کنگره	‏الف3ط4 / 11 BP

گذشته از مقدمه مؤلف، کتاب داراى یازده فصل است. در فصل یکم به تعریف دین، رابطه بین آموزش دین و آموزش زبان عربى، وظیفه دین در زندگى فرد و جامعه، هدف‌هاى تدریس معارف اسلامى و روش‌هاى تدریس و آنچه که شایسته است مؤلفان کتب تربیت اسلامى (معارف اسلامى براى آموزش در مدارس) رعایت کنند، اشاره شده است.

در فصل دوم، نخست به وضع جوانان و دور افتادن آنان از تعالیم اسلام اشاره‌اى شده است؛ سپس به نقش عوامل گوناگون مؤثر در آموزش و گسترش معارف اسلامى و تحکیم ارزش‌هاى اخلاقى پرداخته شده است؛ از آن‌هاست: خانواده، مدرسه، رسانه‌هاى گروهى، مسجد. پس از این از فلسفه عنایت به آموزش معارف دینى در مدارس یاد شده است و در پایان فصل ضمن اشاره به لزوم توجه معلمان به روش‌هاى جدید آموزشى از روش‌هاى آموزش و پرورش دینى در مدارس سخن رفته است.

در فصل سوم، پس از برشماردن موضوعات تربیت دینى در مدارس (قرآن کریم، حدیث شریف، عقاید، عبادات و احکام، تاریخ، اخلاق، فرهنگ اسلامى) به شرح آموزش قرآن پرداخته شده است و از این رهگذر از اهمیت قرآن کریم، هدف‌هاى تدریس قرآن کریم، روش آموزش آیاتى که براى تلاوت برگزیده شده است، روش تدریس آیاتى که براى تفسیر و حفظ گزینش شده است یاد شده و نمونه‌اى از طرح درس حفظ سوره زلزال، و طرح درس تلاوت سوره بروج آورده شده است.

فصل چهارم دربارۀ آموزش حدیث نبوى(ص) است و در آن پس از بیان معناى لغوى و اصطلاحى حدیث و تاریخ تدوین حدیث و انواع حدیث و روش بازشناخت احادیث صحیح، به هدف‌هاى آموزش حدیث و روش تدریس حدیث اشاره شده است و در پایان نمونه‌طرح درس براى تدریس حدیث آورده شده است.

موضوع فصل پنجم، آموزش عقاید است. پدیدآورنده در شرح مطلب به معناى عقاید و هدف‌هاى تدریس عقاید پرداخته است و از مصادر عقیده گفته است و به نمونه‌هایى از موضوعات عقیدتى قابل تدریس در مدارس اشاره کرده است؛ سپس به تأثیر عقیده توحید بر فرد و جامعه نظر کرده است و پس از بیان مراحل تدریس عقاید، بحث را با نمونه‌اى از طرح درس عقاید به پایان رسانده است.

در فصل ششم به عبادات پرداخته شده است. نگارنده براى بازشکافت موضوع به موارد ذیل اشاره کرده است: معناى عبادت، انواع عبادت، عبادت قلبى، توکل بر خدا و اعتماد به او، ترس از خدا، یارى جستن از خدا، عشق به خداوند، تأثیر عبادت قلبى بر رفتار و کردار انسان، عبادت حق خداست، اخلاص در عبادت، تأثیر عبادت بر شکل‌گیرى تمدن انسانى، موضوع عبادت، مواردى که معلم هنگام تدریس عبادت باید در نظر گیرد، مراحل تدریس عبادات، نمونه‌اى از طرح درس عبادات به‌طور شفاهى.

فصل هفتم دربارۀ سیره نبوى است و در آن پس از بیان مفهوم سیره و تقسیم آن، و اشاره به دو اثر مهم درباره سیره نبوى یعنى سیره ابن‌هشام و سیره ابن‌اسحاق، از لزوم تهذیب و ویرایش و پیرایش سیره ابن‌هشام سخن رفته است؛ سپس به فهم و برداشت ناصواب از سیره نبوى اشاره شده است و پس از آن به هدف‌هاى تدریس سیره و روش‌هاى آموزش سیره پرداخته شده است. در پایان فصل ضمن آوردن نمونه‌اى از طرح درس سیره نبوى، به پنج نمونه از نمایشنامه‌هاى دانش‌آموزى که موضوع آن‌ها از سیره نبوى گزینش شده و اجراى آن‌ها جنبه آموزشى دارد اشاره شده است.

موضوع فصل هشتم، تهذیب اخلاق است و در آن ضمن بیان مفهوم تهذیب اخلاق و آداب و اهمیت این مقوله در قرآن و سنت، از روش تدریس اخلاق سخن رفته و به نمونه‌اى از طرح درس اخلاق اشاره شده است.

در فصل نهم به آموزش فرهنگ اسلامى پرداخته شده است. تعریف فرهنگ اسلامى سرآغاز بحث این فصل است. پس از آن هدف‌هاى تدریس فرهنگ اسلامى آمده است؛ سپس اشاره شده است که روش تدریس فرهنگ اسلامى مانند روش تدریس اخلاق اسلامى است، آنگاه به بحث همکارى اجتماعى در اسلام به عنوان یکى از مباحث فرهنگ اسلامى پرداخته شده است.

در فصل دهم برنامه پیشنهادى نگارنده براى تدریس تربیت دینى در مراحل گوناگون آموزش دوره متوسطه و مراکز تربیت معلم تشریح شده است.

فصل یازدهم کتاب به بازشکافى فعالیت‌هاى وزارت آموزش و پرورش مصر در حوزه تدریس تربیت دینى در مدارس اختصاص یافته است.

• مطالعه منابع ذیل نیز مفید است:

ابراهیم محمد عطا، طرق تدریس التربیه الاسلامیه (چاپ اول: قاهره، مکتبه النهضه المصریه، 1409 ق/ 1988 م)؛ عابد توفیق هاشمى، طرق تدریس التربیه الاسلامیه (چاپ نهم: بیروت، مؤسسه الرساله، 1406 ق/ 1985 م)؛ محمد عبدالقادر احمد، طرق تعلیم التربیه الاسلامیه (چاپ چهارم: قاهره، مکتبه النهضه المصریه، 1990 م).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.