نیایش (شریعتی)
نیایش، تألیف دکتر علی شریعتی، این نوشتار، مجموعه‌ای است از يادداشتها و سخنرانی‌ها با موضوع نیایش و نقش آن در جامعه که در چهار دفتر تنظيم شده‌است:
| نیایش | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شریعتی، علی (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات الهام |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1376 |
| چاپ | هفتم |
| موضوع | دعا - مقاله‌ها و خطابهها |
| کد کنگره | BP۲۳۳/۸۴/م۳،۸ش |
دفتر اول: ترجمه کتاب نیایش آلکسیس کارل، دانشمند بزرگ فرانسوی است. مترجم در مقدمه، تفاوت‌ها و اشتراک‌هاى دعاهای مسيحى واسلامى را به طور خلاصه بیان کرده و عناصر اصلی تشکیل دهنده ادعیه اسلامی راکه سبب بر تری آن به نیایش‌های مسیحی است، این‌گونه بر می‌شمارد: فصاحت، موسيقی مؤثر و مناسب با مضمون دعا، عقل، سياست، تسليم وعصيان، توفيق، تفويض، فقر فلسفى و ....
بعد از این مقدمه کم‌برگ اما پربار، ترجمه متن كتاب نيایش آلكسیس كارل آمده‌است.
دفتر دوم: متن سخنرانی دكتر شريعتى در حسينيه ارشاد با موضوع «مكتب سجاد: آگاهى، عشق، نياز وجهاد در نيايش» است. در اين متن، مهمترین و یژگیهای دعاهای امام سجاد(ع) در صحیفۀ سجادیه تشریح و تبيین شده‌است:
«صحیفه، کتابِ جهاد در تنھایی است و سخن گفتن در سکوت و سنگر گرفتن در شکست و فریاد زدن در خفقان و آموختن بالب‌های دوخته و سلام گرفتن يك خلع سلاح شده .... و با این همه، یک كتاب دعا.» (ص٧٧)
این متن را می‌توان یکی از تحقیقی‌ترین مقاله‌ها درباره ابعاد و اسرار کتاب صحیفۀ سجادیه دانست که منبع خوبی برای تحقیقات جامعه‌شناختی درباره امام سجاد(ع) و كتاب صحيفۀ سجاديه است.
عنوان‌های بخش‌های مختلف اين متن عبارت است از: مكتب سجاد، مقدمه، عشق، تنهایی، یا جدایی؟ واقعیت‌گرایی، واقعیت گریزی، ایده‌آليسم.
دفتر سوم: مجموعه‌ای از نیایش‌های دكتر شریعتی است. اين نیایش‌ها تجلّی اندیشه‌ها، احساس‌ها، رنج‌ها، عقده‌ها و آرمان‌های اوست:
«در پایان این رساله، متن نیایشی را می‌آوریم که انعکاسی از فقر و عشق و به تعبیر دیگر، رازونیازهای خود من است و تفکرات تنهایی و گفت‌وگوي خلوتم و عرضه عقده‌ها و آرمان‌ها و دردها و درخواست‌هايم برخدا.»(ص ٩۵)
وی چون شعله بی‌قراری می‌سوخت و به نبرد تاریکی زمین و زمان خود می‌رفت او به نمایندگی از روح دردمند و داغدار نسلِ خود و وجدان آگاه و مسئول جامعه خویش به گفت‌وگوی صریح، عاشقانه، دردمندانه و متفکرانه باخدای خویش می‌پردازد.
مناجات‌های شورانگیز خواجه عبدالله انصاری را می‌توان مکالمه عارفانه انسانی در تاریکی شب يا در خلوت سحرگاه باخداوند دانست، اما نیایش‌های شریعتی را باید مکالمه‌ای در روشنایی یک جامعه گرفتار و نا امید دانست. مناجات‌های خواجه، قصۀ عشق و محبت انسانِ عاشقى است، اما نیایش‌های شریعتی داستانِ غصه‌ها و دردهای جامعه‌ای ستمدیده است.
دفتر چهارم: متن سخنرانی دكتر شریعتی است با عنوان «زيباترين روح پرستنده». این متن را می‌توان ادامه و مكمّل متن دوم اين اثر (مكتب سجاد:آگاهی، عشق، نیاز و جهاد در نیایش) دانست.
در این متن، صفات و و یژگیهای روحی، اخلاقی و معنوی امام سجاد(ع) به تصوير كشيده شده‌است:
«این اصطلاح زین‌العابدین را به طور معمول که به کار میبریم، ھیچ احساسی ازآن نداريم، هيچ فضيلتى وهيچ صفتِ مشخصى دراين كلمه و دراين لقب احساس نمی‌کنیم؛ در صورتی که اگر در محتوای دقیق و لطیف این معنا تجدید نظر کنیم و با یک نگاہ تازە بدان بنگریم، می‌بینیم که چه صفت عالی وزیبایی‌است:زیباترین روح پرستندە،زیور وزینت پرستندگان.» (ص ١٢٨)
در پایان این متن، جمله‌هایی از صحیفۀ سجادیه آمده و زیبایی‌هاى لفظى و معنوی این نیایش‌ها تشریح شده است تا ثابت شودكه:
اولاً، دعا به معناى آن نيست كه وسيله‌اى باشد بى معنا از نظر خودش ....
ثانیاً، دعا برای آن نيست كه آن را جانشين مسئوليت‌هاى انسانى وعقلی خودمان بکنیم.
ثالثاً، در متن تشیع علوی نیایش، مکتبی است که تجلی‌گاہ عشق، آگاهی نسبت په جهان و عرضه نیازهای بزرگ انسانی‌است.
رابعاً، دعا جهاد و مبارزە اجتماعی و جمعی در یک وضعیت ناهنجار اجتماعی است.(ص ١۶٠) [۱]
پانويس
- ↑ باقریان موحد، سید رضا، ص295-297
منابع مقاله
باقریان موحد، سید رضا، کتاب‌شناسی نیایش، بوستان کتاب، قم، چاپ سوم، 1387ش