پنج گنج

پنج‌گنج، اثر خواجه عمادالدین علی فقیه کرمانی (احتمالا 690-773ق)، عبارت است از پنج مثنوی به نام‌های «صحبت‌نامه»، «محبت‌نامه»، «ده‌نامه»، «صفانامه» یا «مونس الابرار»‌ و «طریقت‌‌نامه» که به اهتمام رکن‌الدین همایون‌فرخ، منتشر شده است.

پنج گنج
پدیدآوران	عماد فقیه کرمانی، علی بن محمود (نويسنده) همایونفرخ، رکن‌‌الدین (سایر)
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

موضوع این مثنوی‌ها، به سبب مقام عرفانی و مذهبی عمادالدین، بیشتر مسائل اخلاقی‌ و عرفانی‌، معارف مذهبی و آموزه‌های تعلیمی‌ و آداب‌ خانقاهی است.

اثر حاضر، از جمله مثنوی‌های‌ ماندگار‌ ادب فارسی است که مضامین اندرزی و حکمی در آن با اندیشه‌های عرفانی درهم آمیخته و مشحون از مفاهیم و موضوعات اخلاقی و تعلیمی است که برخی از آنها، عبارتند از:

1. قناعت و پرهیز از حرص و آز: عماد‌، انسان قانع را عزیز هر دو عالم می‌داند و عزت و سربلندی را در قناعت می‌بیند:

بود‌ قانع عزیز هر دو عالم که عزت در قناعت گشت مدغم. او همچنین‌ حرص‌ و آز را که نقطه مقابل قناعت است، آتشی گدازنده می‌داند و از خدا می‌خواهد که او را از این آتش برهاند: خلاصم ده از بوته حرص و آز کزین آتشم روز و شب در‌ گداز.

1. گشاده‌دستی و سخاوت: فضیلت جود در پنج‌گنج عماد، بسامدی بالا دارد. او شیوه کرم را‌ شیوه انبیا می‌داند:

رسم کرم قاعده انبیاست هرکه ندارد کرم، از اشقیاست.

1. صبر در اندیشه عماد: صبر همچون شربتی‌ است‌ که‌ اگرچه تلخ‌نماست، باید آن را همچون شکر نوشید؛ زیرا عین دواست:

شربت صبر‌ ار‌ چه مرارت‌نماست چون شکرش نوش، که عین دواست.

1. توکل: عماد درباره‌ توکل‌ بر این باور است که‌:

هرکه‌ توکل‌ به خدا می‌کند یاری‌ او در همه جا‌ می‌کند‌. این شاعر توکل را به معنی واگذاری صرف امور به‌ خدا‌ و گسستن از اسباب نمی‌داند، بلکه معتقد‌ است‌ عارف از‌ اسباب‌ دل‌ برنمی‌گیرد، اما اسباب را‌ از مسبب می‌بیند.

1. امانت‌داری: عماد که شعرش سرشار از درس‌های اخلاقی است، انسان را به امینی و ترک حرص‌ در‌ زمان امانت‌داری فرامی‌خواند:

وقت امانت چو امینی کنی زیبدت ار گوشه‌نشینی کنی حرص رها کن‌، چو‌ امانت نهند ورنه گواهی به خیانت دهند.

منابع مقاله

اسکندری شرفی، فرشاد؛ مبارک، وحید، «بازنمایی مضامین اخلاقی و تعلیمی در پنج‌گنج عماد فقیه کرمانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، پژوهش‌نامه ادبیات تعلیمی، پاییز 1399- شماره 47، به آدرس: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1907688