الأصمعيات

دیوان الأصمعيات یا «الأصمعیات» یا «اختيار أبي‌سعید عبدالملک بن قریب»، مجموعه اشعار و قصیده‌هایی است که ادیب و واژه‌شناس ممتاز قرن دوم قمری؛ ابوسعید عبدالملک بن قریب اصمعی (حدود 123- ‌216ق)، از سروده‌های شاعران گوناگون (جاهلی، مخضرم و اسلامی) برگزیده و در مواردی توضیحاتی ادبی درباره واژگان آن بیان کرده است. این اثر را ادیب معاصر، محمد نبیل طریفی، تصحیح و شرح کرده و برای آن مقدمه‌ای ارزشمند نوشته است.

الأصمعيات
پدیدآوران	اصمعی، عبدالملک بن قریب (نويسنده) طریفی، محمد نبیل (محقق)
عنوان‌های دیگر	دیوان الأصمعيات
ناشر	دار صادر
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1425ق - 2005م
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	1383 /د9 3438 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نام کتاب

اصمعی خودش نامی بر این اثر نگذاشته ولی شاگردانش، برگزیده‌های استادشان را «الأصمعيات» (اشعاری که اصمعی برگزیده) یا «اختيار الأصمعي» (گزینه‌های شعری اصمعی)، نامیده‌اند.

اصمعیات و مفضلیات

کتاب حاضر، به‌گفته شِنقیطی جداشده‌ «الأصمعيات» از «المفضلیات» است؛ چه «الأصمعيات» بعد از «المفضلیات» نوشته ادیب و شاعر قرن دوم هجری، مفضل بن محمد ضبی، (متوفی 168 یا 178ق) و با همان روش پدید آمده و بلکه اصمعی برگزیده‌های شعری خودش را از آثار شاعران گوناگون به برگزیده‌ها و اختیارات یعنی مختارات مفضل بن محمد ضبی افزوده است؛ البته عمدی یا سهوی (از سوی شاگردان و ورّاقان) این دو کتاب با هم مخلوط شده است و کاتبان هر دو کتاب را به‌صورت یک کتاب درآورده‌اند، و بعد کسانی کوشیدند که این دو را تفکیک کنند؛ ولی این کار، آسان نیست... محمد نبیل طریفی، از فخرالدین قباوة نقل کرده است که: ... انتخاب و اختیارهای مفضل و اصمعی با هم تداخل دارد و راه تفکیک، روشن نیست و شاید در مواردی بتوان تشخیص داد؛ ولی باید افزود که برخی از این قصائد را هر دو برگزیده‌اند پس قاطعانه نظر دادن، دشوار است اصمعی از شاعرهای گوناگونی که پسندیده، اشعار این کتاب را نقل و اسامی آنان را نیز ذکر کرده است

• محقق کتاب نیز اصمعی و آثارش و کتاب حاضر را با دقت معرفی کرده است و افزون بر آن، در پاورقی‌ها برای هر قصیده توضیحات ذیل را نیز افزوده‌اند:

1. شرح‌حال کوتاه قصیده‌سرا؛
2. توضیح واژگان و عبارات در صورت لزوم؛
3. منابع معتبری که این اشعار در آن ذکر شده است.

ساختار و محتوا

این اثر، تقسیم‌بندی خاصی ندارد. در کتاب حاضر، تعداد 55 قصیده ذکر شده است محقق کتاب، تعداد 17 قصیده را نیز به عنوان «زیادات من الکتابین» آورده است موضوعات اشعاری که در این اثر نقل شده، پراکنده و متعدد است؛ مانند ارزش مهمانداری، بخشندگی، اغتنام فرصت زندگی و غم از دست دادن جوانی، جنگ و رثای بر کشتگان و انتقام، وحدت و اختلاف در قبیله.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.