بر الوالدین
برّ الوالدین، از آثار محدث مشهور قرن سوم قمری، محمد بن اسماعيل بخاری (199-256ق)، فضیلت نیکی به پدر و مادر و اهمیت آن را با ذکر روایات متعدد بیان می‌کند و از «عقوق» آنان پرهیز می‌دهد. برخی از روایات این کتاب در موضوعات دیگر مانند فتنه است. پژوهشگر معاصر، عبدالعاطی محیی شرقاوی (ابویعقوب ازهری) این اثر را تصحیح کرده و برایش مقدمه نوشته و حاشیه‌هایی بر آن افزوده است.
| بر الوالدین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بخاری، محمد بن اسماعیل (نويسنده) شرقاوی، عبدالعاطی محیی (محقق) |
| ناشر | مکتبة الامام البخاري |
| مکان نشر | مصر - اسماعیلیه |
| سال نشر | 1435ق - 2014م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-977-484-111-0 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- این کتاب، از آثار بخاری است؛ ولی تألیف به معنای نگارش او نیست و تعبیر «تألیف» در ابتدای کتاب تسامح است و یا معنای لغوی مراد است. پدیدآور مقدمه‌ای ندارد و هیچ توضیحی درباره هدف و ویژگی‌های این اثر در دست نیست؛ جز اینکه ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز مهلبی از ابوبکر محمد بن احمد بن دلویه دقاق و او این روایات را از بخاری نقل کرده است[۱]
ساختار و محتوا
این اثر، هیچ تقسیم‌بندی خاصی ندارد. در این کتاب، تعداد 76 روایت بدون هیچ شرح و توضیحی آمده است. برخی از روایات، نیز درباره نیکی به والدین نیست؛ بلکه درباره صله رحم یا قطع رحم یا در خصوص زنان و... است؛ مثلا آخرین روایت این است: قال النبي(ص): «ما ترکت بعدی فتنة أضرّ علی الرجال من النساء»[۲] معنای این روایت نیازمند توضیح و تحلیل بر اساس آیات و روایات دیگر است؛ ولی نویسنده، روایت را فقط نقل کرده است.
نمونه مباحث
- ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز مهلبی از ابوبکر محمد بن احمد بن دلویه دقاق در سال 328ق نقل کرده است که ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بخاری جعفی گفت: ابوالولید هشام بن عبدالملک از شعبه از ولید بن عیزار نقل کرده است: شنیدم ابوعمرو شیبانی می‌گوید: صاحب این خانه -و با دستش به خانه عبدالله بن مسعود اشاره کرد- گفت: از پیامبر(ص) پرسیدم کدام عمل در نزد خدای متعال محبوبتر است؟ آنحضرت فرمود: نماز در وقتش، گفتم: بعدش چه؟ فرمود: نیکی به پدر و مادر گفتم: بعدش چه؟ فرمود: جهاد در راه خدا. اینها را پیامبر(ص) گفت و اگر از او زیادتر می‌خواستم، می‌افزود[۳]
- ابونعیم از سفیان از عطاء بن سائب از پدرش از عبدالله بن عمرو نقل کرده است: مردی به نزد پیامبر(ص) آمد و با او بیعت کرد که به همراه او هجرت کند و والدینش را که گریه می‌کردند، رها کرد. پیامبر(ص) فرمود: به سوی آنها برگرد و همان‌طور که آنان را گریاندی، بخندان[۴]
- عبدالله بن صالح با دو طریق از ابن عباس روایت کرده است که پیامبر فرمود: «اذا نظر الوالد إلی الولد فسرّه کان للولد عتقُ نسمةٍ.» [۵] یعنی: اگر پدری به فرزندش نگاه کند و آن فرزند او را شاد کند، ثواب آزاد کردن یک برده برای فرزند خواهد بود.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.