میرغنی، محمدعثمان بن محمد
محمدعثمان میرغنی (1208-د 1268ق/ 1793-1852م) فرزند سید محمد ابوبکر فرزند سید عبدالله میرغنی محجوب قطب اعظم، مکی مسکن، حنفی مذهب و حسنی نسب، بنیانگذار طریقت میرغنیه معروف به ختم بود.
| محمدعثمان میرغنی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمدعثمان میرغنی؛ |
| نام‌های دیگر | محمدعثمان میرغنی ختم؛ |
| لقب | ختم؛ |
| نسب | حسنی؛ |
| نام پدر | محمد بن عبدالله میرغنی محجوب؛ |
| ولادت | 1208ق؛ |
| محل تولد | طائف؛، حجاز؛ |
| محل زندگی | مصر، سودان، حجاز؛ |
| رحلت | د1268ق؛ |
| مدفن | مقبره معروف معلا در مکه مکرمه؛ |
| طول عمر | 60؛ |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | حنفی (طریقه میرغتیه)؛ |
| پیشه | عارف و صوفى، بنیانگذار طریقت میرغنیه؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | عارف و صوفى، بنیانگذار طریقت میرغنیه؛ |
| اساتید | یاسین میرغنی؛ |
| مشایخ | احمد بن ادریس؛ |
| معاصرین | محمد بن علی سنوسی؛ |
| شاگردان | شیخ احمد قطان، شیخ عمر فدعک، خلیفه أسعد، شیخ أحمد أبو حریبه، شیخ إبراهیم باجوری، شیخ حسن قویسنی، شیخ خلیفه کاهلی الزبیری، شیخ بشری، محمد مکى عربی، شیخ إسماعیل ولی، شیخ الریح سنهوری؛ |
| برخی آثار | 1- تاج التفاسیر لکتاب الملک الکبیر؛ |
ولادت
در روستای سلامه از توابع طائف متولد شد.
تحصیلات
در هفت سالگی مادرش را از دست داد و در ده سالگی پدرش وفات یافت پس از آن عموی وی سید یاسین که از علمای بزرگ مکه و در علوم مختلف استاد بود، تربیت او را به‌عهده گرفت. حدیث، تفسیر، نحو، لغت و دیگر علوم را تا قبل از بیست و پنج سالگی نزد وی فرا گرفت.
طریقت میرغنیه
وی پیش از اینکه ابن ادریس را ملاقات کند، در برخی از طریقت‌های صوفیه ازجمله، نقشبندیه، قادریه، شاذلیه، جنیدیه و میرغنیه که طریقه جدش سید عبدالله میرغنی بود وارد شد. سپس در مکه با ابن ادریس آشنایی یافت و به طریقۀ ادریسیه در آمد و پس از چندی به دستور استادش به نشر این طریقه در سودان، به‌ویژه در نوبه کردفان و دنقله مشغول شد، ولی بعد از مرگ ابن ادریس، خود طریقۀ مستقلی را در مکه به‌نام میرغنیه یا ختمیه بنیان گذارد که بیشتر بزرگان از علما و شرفای مکه بدان پیوستند. این طریقت مرکب از طریقت‌های پنجگانه‌ای است که در آن‌ها وارد شده بود بدین جهت رمز آن کلمه »ختم« است حرف نون اشاره به نقشبندیه، قاف اشاره به قادریه، شین اشاره به شاذلیه، جیم به جنیدیه و میم به میرغنیه دارد.
سفرهای تبلیغی
محمدعثمان طریقۀ میرغنیه را با سفرهای تبلیغی متعدد به یمن، سومالی، حبشه، شهرهای مختلف مصر، و سودان، شرق آفریقا و سفر به قبائلی که نه تنها با اسلام آشنایی نداشته بلکه در برخی مناطق ضدیتی با اسلام داشته‌اند، مانند اتیوپی و اریتره به‌کوشش مریدان خود در نقاط مختلف گسترش داد.
شاگردان
وی شاگردان و مریدان فراوانی در نقاط مختلف از جمله حجاز، مصر، سودان و حبشه تربیت کرد از جمله آن‌ها می‌توان از شیخ احمد قطان، شیخ عمر فدعک، خلیفه أسعد، شیخ أحمد أبو حریبه، شیخ إبراهیم باجوری، شیخ حسن قویسنی، شیخ خلیفه کاهلی الزبیری، شیخ بشری، محمد مکى عربی، شیخ إسماعیل ولی و شیخ الریح سنهوری نام برد.
فرزندان
محمد عثمان میرغنی فرزندان فراوانی داشت که برخی آنان قبل از رسیدن به بلوغ فوت کرده و برخی زنده مانده‌اند بزرگترین آنان محمد میرغنی ملقب به«سر الختم» (مدرس مسجد الحرام)، عبد الله محجوب محمد حسن، جعفر صادق (مدرس مسجد الحرام و خلیفه محمد عثمان در حجاز) محمد هاشم، إبراهیم.
وفات
پس از عمری مجاهده و کوشش، تبلیغ و تالیف در طریقه میرغنیه، سرانجام در بیست و سوم شوال 1268هـ در مکه وفات یافت. برادرش سید عبد الله محجوب مفتی وقت مکه مکرمه بر وی نماز گزارد و درمقبره معروف معلا در مکه مکرمه دفن گردید.
آثار
از وی تالیفات فراوانی به‌جای مانده از جمله آن‌ها:
1- تاج التفاسیر لکتاب الملک الکبیر،
2- النور البراق فی مدح النبی المصداق،
3- النفحات المدنیه فی المدائح المصطفویه،
4- الفیوضات الإلهیه المتضمنه للأسرار الختمیه،
5- رحمه الأحد،
6- الجامع لأحادیث الموطأ والصحیحین،
7- الأنوار المتراکمه،
8- فیوض البحور المتلاطمه،
9- مناقب السید احمد بن ادریس،
10- شرح منظومه البیقوتی فی مصطلح الحدیث،
11- الأساس (أذکار الصلوات المأمور بأدائها بعد الصلوات المکتوبه)،
پانویس
منابع مقاله
- شمس، محمدجواد، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.
- مقدمه تفسیر تاج التفاسیر لکتاب الملک الکبیر، لبنان، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم دو جلد در یک مجلد.