تاريخ العرب قبل الإسلام

تاريخ العرب قبل الإسلام، تألیف راوی، مورخ، ادیب، قاری و واژه‌شناس ممتاز قرن دوم قمری، عبدالملک بن قریب اصمعی (حدود 123-‌216ق)، است که تاریخ و فرهنگ اولین شاهان و حاکمان عرب را توضیح می‌دهد. محمدحسن آل‌یاسین این کتاب را تحقیق کرده و برای آن مقدمه نوشته است.

تاريخ العرب قبل الإسلام
تاريخ العرب قبل الإسلام
پدیدآوراناصمعی، عبدالملک بن قریب (نويسنده) آل یاسین، محمد حسن (محقق)
عنوان‌های دیگر[عن نسخه کتبت عام 243ه بخط یعقوب بن السکیت]
ناشرالوراق للنشر
مکان نشرلبنان - بیروت
سال نشر2009م
چاپ1
شابک-
زبانعربی
تعداد جلد1
کد کنگره
/الف6ت2 231 DS
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

  • عبدالملک بن قریب اصمعی با خطاب به دولت‌مردی که نامش را نیاورده، ولی او را مدح و ستایش فراوان کرده، افزوده است: به من فرمان دادی تا اخبار نخستین ملوک و حاکمان عرب منقرض‌شده و قسمتی از سیاست‌ها، نصیحت‌ها، اشعار، خطبه‌ها، فعالیت‌ها و حوادث آنان را جمع‌آوری کنم...[۱].
  • محمدحسن آل‌یاسین با معرفی نویسنده و کتاب حاضر تأکید کرده است:
  1. با انگیزه شناخت و غیرتمندی نسبت به حفظ میراث عظیم فرهنگی خودمان، به تحقیق این کتاب ارزنده اهتمام ورزیدم که توجهی خاصّ به تاریخ، سیره، اشعار و وصایای پادشاهان عرب دارد[۲].
  2. نسخه خطی این اثر، نفیس است و بلکه از نوادر شمرده می‌شود؛ زیرا آن را دانشوری ممتاز و واژه‌شناسی بزرگ، یعقوب بن سکیت (۱۸۶-۲۴۴ق)، خودش با خطّ کوفی نوشته و کتابت آن را در تاریخ 243ق به پایان رسانده است؛ یعنی 26 سال بعد از رحلت اصمعی[۳].
  3. مورخان در روایاتشان نسبت به مسئله اولین عرب‌ها، در هرچه اختلاف داشته باشند، در این مطلب اشتراک نظر دارند که عرب از نظر نسب، دو دسته بودند:
    1. عدنانی یا اسماعیلی که نسبشان به حضرت اسماعیل(ع) بازمی‌گردد.
    2. قحطانی که عرب یمن هستند و نسبتشان به یعرب بن قحطان می‌رسد[۴].
  • هرچند منابعی که فهرست آثار نویسنده را نوشته‌اند، یادی از این کتاب نکرده‌اند، ولیکن هیچ تردیدی نیست که این کتاب از آثار عبدالملک بن قریب اصمعی است و تاریخ نگارش نسخه خطی و شخصیت کاتب دانشمند آن، برای اثبات این مهمّ کفایت می‌کند و مورخانی که شرح ‌حال اصمعی را نوشته‌اند درصدد تعیین همه آثار او نبوده‌اند؛ زیرا سخنشان را با تعبیر «منها» (من مؤلفاته) آغاز کرده و با عبارت «و غير ذلك» پایان داده‌اند؛ یعنی فهرستشان جامع نیست[۵].

ساختار و محتوا

نویسنده سامان‌دهی مشخصی برای کتابش تعیین نکرده است. برخی از محورهای مهمّ این اثر عبارت است از: اولین شاه عرب، نسب قحطان و اشعار و وصیت او به پسرانش، وصیت و شعر یعرب، عمالقه، وصیت حمیر به پسرانش، امرؤالقیس، ذوالقرنین.

نمونه مباحث

  • اطلاعات درباره اولین شاهان و حاکمان عرب، اندک است. آنچه نسب‌شناسان و پیرراویان بر آن اشتراک نظر دارند این است: اولین حاکمی که در بین عرب، تاج شاهی بر سر نهاد، قحطان بن هود(ع) بن عابر بن شالخ بود و هود(ع) همان اولین پیامبری است که بعد از نوح فرستاده شد[۶].
  • ورود، مهمانی و تبریک «عبدالمطلب بن هاشم» و همراهانش بر «سیف بن ذی‌یزن» و گفتگوی آن دو و بشارت به امامت و رسالت حضرت رسول اکرم(ص)، از خواندنی‌ترین مطالب این اثر است[۷].

پانویس

  1. ر.ک: مقدمه نویسنده، ص29- 30
  2. ر.ک: مقدمه محقق، ص6
  3. ر.ک: همان، ص27
  4. ر.ک: همان، ص11
  5. ر.ک: همان، ص27
  6. ر.ک: متن کتاب، ص29-30
  7. ر.ک: همان، ص88- 93

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها