زهر الخمائل علی الشمائل
زهر الخمائل علی الشمائل، اثر جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق)، رساله‌ای است کوچک و مختصر در تلخیص کتاب «الشمائل المحمدية» ابوعیسی محمد بن سوره ترمذی (متوفی 279ق).
| زهر الخمائل على الشمائل أوصاف النبي صلی الله علیه و آله و سلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) عاشور، مصطفی (محقق) |
| ناشر | مکتبة القرآن |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | س9ز9 22/7 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
حاجی خلیفه در «كشف الظنون»، صحت انتساب این کتاب به سیوطی را تأیید نموده و آن را جزو آثار وی، برشمرده است[۱].
«الشمائل» جمع «شمال» (به کسر شین)، به معنای طبیعت و سرشت است و شامل خلق (به فتح خاء) و خلق (به ضم خاء) هر دو می‌شود. مراد از خلق (به فتح خاء)، صورت انسان و شکل ظاهری او مانند سفیدی، بلندی و... و منظور از خلق (به ضم خاء)، صورت باطنی انسان مانند حلم، علم و... است. اما «الخمائل» جمع «خمیله» به معنای هرچیزی است که دارای شاخه بوده و شاخه‌های آن، به هم گره خورده باشد و همین‌طور به معنای زمین هموار و پاکیزه‌ای است که گیاهانش شبیه گل همیشه بهار (یا گیاه تاج خروس، دارای برگ‌ها و شکوفه‌های مخملی و ارغوانی) است. علت نام‌گذاری کتاب به این نام زیبا، به این دلیل است که کار سیوطی در تلخیص خودش برای خوانندگان، مانند کار کسی است که اقدام به جمع‌آوری شکوفه و گلی از هر باغی کرده تا در اطراف شاخه‌ها پراکنده شود. وی سخنان اهل حدیث و علما را جمع‌آوری نموده تا آنها را پیرامون شمایل نبوی پراکنده سازد[۲].
سیوطی در تلخیص خود، ویژگی‌های زیر را (با ذکر و شرح و بیان غریب الحدیث در آنها، با ذکر نظرات ائمه لغت و شارحان حدیث و اظهار نظر خویش)، بیان کرده است:
- صفت پیامبر(ص)؛
- مهر نبوت؛
- موی پیامبر(ص) و خضاب نمودن و سرمه کشیدن؛
- لباس آن حضرت(ص)؛
- عیش و تفریح ایشان؛
- کفش راحتی، نعلین، انگشتر، شمشیر و سپر؛
- عمامه؛
- آنچه درباره ازار پیامبر(ص) و راه رفتن، نشستن، تکیه دادن و خوابیدنش ذکر شده است.
- آنچه درباره سخن گفتن، خندیدن و مزاح ایشان آمده و...
- آنچه درباره خوردن و نوشیدن و میوه و عطر آن حضرت وارد شده است؛
- آنچه در کلام آن حضرت در گفتگوی شبانه پیرامون حکایات (از جمله حدیث ام‌زرع) وارد شده است[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.