النبذ في آداب طلب العلم

النبذ في آداب طلب العلم تألیف حمد بن ابراهیم عثمان، آموزش دانش آدابى دارد که پایبندى به آن‌ها رفتار شاگرد را با معلم و دیگر شاگردان اصلاح مى‌کند و راه به دست آوردن دانش را بر او کوتاه مى‌سازد و او را به اهم و مهم در دانش آموختن آگاه مى‌کند و به راه پیشینیان راسخ در علم رهنمون مى‌دهد (ص 7). از این‌رو نگارنده این کتاب کوشیده است با استفاده از کتاب و سنت و گفتار و نوشتار دانشمندان مسلمان شمارى از آداب و اخلاق دانش‌آموزى را پیش‌رو نهد.

النبذ في آداب طلب العلم
پدیدآوران	عثمان، حمد بن ابراهیم (نویسنده)
ناشر	مکتبة ابن‌ القیم
مکان نشر	کویت
سال نشر	1423ق. = 2002م.
چاپ	چهارم
کد کنگره	‏/ع3ن2 / 905 LC

نگارنده در کتاب حاضر گذشته از مقدمه‌اش، مطالب را در یکصد و یک مدخل برگزیده، قلمى ساخته است. اکثر این عناوین و مدخل‌ها در آثار تربیتى عالمانى چون محمد ابن‌ سحنون (202-256 ق)، ابوالحسن قابسى (324-403 ق)، ابوحامد محمد غزالى (450-505 ق)، زرنوجى (قرن ششم قمرى)، ابن‌ جماعه (639-733 ق)، خواجه نصیرالدین طوسى (597-673 ق)، شهید ثانى (911-965 ق) نیامده است.

برخى از عنوان‌هاى بازشکافى‌شده در این کتاب به شرح ذیل است:

اخلاص و کار را تنها براى خدا انجام دادن، تقواى الهى کلید دانش‌ها، اراده راه رسیدن به دانش، خود را وقف علم‌آموزى کردن، عمل به علم، تلاش براى فهم، توجه به حفظ مطالب، پرهیز از علوم غیرمفید، آغاز تحصیل با حفظ کردن قرآن کریم، پرهیز از ژرف‌کارى در امور پیچیده به گونه‌اى که به کوتاهى در پرداختن به امور مهم بینجامد، مطالعه انواع علوم، یارى جستن از عالمان براى فهم، رعایت ادب با معلم، درست پرسیدن، دورى از دشمنى و درافتادن با باطل، فهم متشابه با محکم و اجتناب از شبهه‌ها، اظهار نیازمندى به علم نزد استاد، تلاش و رقابت در علم‌آموزى، هموار داشتن بیدارى کشیدن براى دانش آموختن، مطالعه پیوسته متون، رعایت حقوق دیگر شاگردان، توجه به گردآورى کتاب، تزکیه نفس، پوشیده داشتن برخى از دانستنى‌ها از سر مصلحت، بیان علم براى مردم، روش فراگیرى مسائل اختلافى، پذیرش مسائل اختلافى بر اساس استدلال، پرهیز از عوامل بازدارنده، پرورش ذهن، توجه به کتاب‌هاى پیشینیان، دانش را از خداوند دانستن، پرهیز از حسادت به دیگران.

• منابعى براى مطالعه بیشتر:

نجفعلى میرزایى، اخلاق دانشجویى در اسلام (چاپ دوم: قم، دارالثقلین، 1376)؛ نهضت زنان مسلمان، زى طلبگى (چاپ اول: تهران، نهضت زنان مسلمان، 1363)؛ سید کاظم ارفع، منش طلبگى (چاپ دوم: تهران، فیض کاشانى، 1375)؛ محمد اسماعیل نورى و جعفر وفا، وظایف اخلاقى معلم و شاگرد (چاپ اول: قم، شکورى، 1370)؛ على محى‌الدین على قره‌داغى، آداب المتعلم والعالم (قاهره، دارالاعتصام، [بى‌تا]).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.