ابوالمعالی لاهوری، خیرالدین بن رحمت‌الله

ابوالْمَعالی لاهوری، خیرالدین بن رحمت‌الله (960ـ1024ق/1553ـ1615م) ، عارف طریقه قادریه و مؤلف آثار فارسی در هند و پاكستان.

ابوالمعالی لاهوری، خیرالدین بن رحمت‌الله ‌
نام کامل	خیرالدین بن رحمت‌الله؛
نام‌های دیگر	ابوالمعالی لاهوری، خیرالدین بن رحمت‌الله؛
تخلص	ابوالمعالی لاهوتی؛
نسب	سادات كرمان؛
نام پدر	رحمت‌الله؛
ولادت	حدود 960ق؛
محل تولد	شیرگره(پنجاب)؛، پاکستان؛
محل زندگی	پاکستان؛
رحلت	1024ق؛
مدفن	لاهور (محل وفات)؛
طول عمر	64؛
فرزندان	سیدمحمد‌باقر؛
خویشاوندان	شیخ داود کرمانی؛
دین	اسلام؛
مذهب	‌ تصوف؛
پیشه	عارف طریقه قادریه، مؤلف آثار فارسی در هند و پاكستان؛‌
اطلاعات علمی
درجه علمی	عارف طریقه قادریه، مؤلف آثار فارسی در هند و پاكستان؛
مشایخ	‌‌ ‌
معاصرین	عبدالحق محدّث دهلوی، عبدالقادر بداونی، ملك‌الشعراء فیضی، ابوالمعالی؛ ‌
برخی آثار	1- تحفه القادریه، 2- حلیه سید عالم(ص)؛

نسب

نیاكان او كه از سادات كرمان بودند، در اوایل قرن 10ق/16م، به پنجاب رفتند و در آنجا ساكن شدند.

ولات

ابوالمعالی در شیرگره(پنجاب) زاده شد.

عموی او شیخ داوود كرمانی از عارفان نامدار طریقه قادریه بود. ابوالمعالی داماد و مرید شیخ داوود بود و پس از وفات وی جانشین او شد.

در 1011ق كه ابوالمعالی به لاهور رفت، شمار بسیاری به حلقه مریدان او درآمدند. دانشمندان و بزرگانی همچون عبدالحق محدّث دهلوی، عبدالقادر بداونی و ملك‌الشعراء فیضی، ابوالمعالی را بزرگ و محترم می‌داشتند و میان او و آنان مكاتبات دوستانه برقرار بود. عبدالحق دهلوی برای دیدار او از دهلی به لاهور شتافت و به اشاره همو شرح مشكوه‌المصابیح را به پایان برد.

وفات

ابوالمعالی در 1024ق در لاهور وفات یافت. آرامگاه او در لاهور زیارتگاه مردم است.

آثار

1.تحفه القادریه،

در مناقب و كرامات شیخ عبدالقادر گیلانی، در 1310ق در سیالكوت(پاكستان) به چاپ رسیده و به اردو نیز ترجمه و طبع شده است. مؤلف، گزیده‌ای نیز از آن به نام فواید غریب فراهم كرده بود.

2.حلیه سیدعالم(ص)،

كه غلام سرور از آن به عنوان یكی از آثار عمده ابوالمعالی نام برده است.

3.زعفران زار،

مجموعه‌ای است در 4«چمن»، در نقل روایات مربوط به اخلاق و اقوال و مطایبات رسول اكرم(ص) . ترجمه اردوی آن در لاهور چاپ شده است.

4.شوقیه،

در بیان كیفیت مناجات و احوالِ شوق و بی‌قراری صوفیانه، نسخه‌های خطی آن در گنجینه شیرانی، دانشگاه پنجاب لاهور و دیوان هند لندن موجود است.

5.گلدسته باغ ارم،

در نصایح و نكاتی از رسول اكرم(ص) و اولیاءالله و حكما، در 4«طراز».

ترجمه اردوی آن در لاهور چاپ شده است.

6.مونس جان،

مجموعه رسایل و حكایات و لطیفه‌های پندآمیز و شرح حال برخی از شعرای پارسی‌گوی. ترجمه اردوی آن نیز در لاهور چاپ شده است.

7.هشت محفل،

ملفوظات ابوالمعالی است در نصایح و ارشادات سلوك كه پسر او سیدمحمد‌باقر گردآورده است.

متن این كتاب با ترجمه اردو به كوشش ظهورالدین احمد، در 1400ق در لاهور چاپ شده است.

8.دیوان،

ابوالمعالی شعر نیز می‌سروده و در شاعری«غربتی»تخلّص داشته است. نسخه‌هایی از دیوان او در گنجینه آذر دانشگاه پنجاب لاهور موجود است(عباسی، 336؛ظهورالدین، 49-55) .. ‌

منابع مقاله

نوشاهی، عارف، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.