م‍ی‍ه‍ن‍ی، م‍ح‍م‍د ب‍ن ع‍ب‍دال‍خ‍ال‍ق
فخرالدین اسعد گرگانی (اوایل قرن پنجم- بعد از 446ق) شاعر داستان‌سرای نیمه نخست قرن پنجم هجری و صاحب دیوان «ویس و رامین» است.
| م‍ی‍ه‍ن‍ی، م‍ح‍م‍دب‍ن ع‍ب‍دال‍خ‍ال‍ق | |
|---|---|
 | |
ولادت
ولادت او در آغاز قرن پنجم هجری در گرگان و چنانچه پسوند وی نشان می‌دهد، اهل گرگان بوده است[۱].
مذهب
وی زاده شهر باستانی جرجان (معرب گرگان) و از داستان‌سرایان بزرگ ایران است و سنی معتزلی مذهب بوده است[۲].
هم‌عصران
او در فتح اصفهان با طغرل همراه بوده و بعد از آنکه سلطان از اصفهان به قصد تسخیر همدان خارج شد، فخرالدین اسعد با وی به همدان نرفت و با عمید ابوالفتح مظفر نیشابوری حاکم اصفهان در آن شهر ماند و تا زمستان سال ۴۴۳ق را در آن شهر به سر برد. گفتگوهای او با امیر ابوالفتح مظفر به نظم داستان «ویس و رامین» توسط او انجامید[۳].
تحصیلات
وی با علوم متداول عصر و با معانی فلسفی و کلامی نیز آشنا بود. همچنین در علم نجوم هم تبحر داشت و اصطلاح‌های علمی و نجوم را به خوبی می‌دانست. پس از فراگیری بسیاری از علوم در گرگان، عازم عراق و ری شد و در زمره شاعران درباره طغرل و ملکشاه سلجوقی درآمد[۴].
وفات
وفات او بعد از سال ۴۴۶ق و گویا در اواخر عهد طغرل سلجوقی اتفاق افتاده است[۵].
آثار
منظومه «ویس و رامین»، از داستان‌های دوره اشکانیان محسوب می‌شود که فخرالدین اسعد گرگانی از شاعران سبک خراسانی، آن را به نظم درآورده است. گرگانی در این منظومه، به شرح دلدادگی دو شاهزاده عاشق پرداخته که بیشتر اتفاقات داستانش در شمال ایران، یعنی مرو، طبرستان و شکارگاه گرگان و ساری به وقوع پیوسته است. در این اثر، نویسنده اسامی شخصیت‌ها مانند موبد، ویسه و... و مکان‌هایی چون گرگان، ری، مرو و اصفهان را آورده و همچنین شیوه عروسی و تأثیر ستارگان بر سرنوشت انسان‌ها را که از تعلقات فکری ایرانیان قبل از اسلام بوده و بازتابی از باورها و فرهنگ اقوام کهن ایرانی را به تصویر می‌کشد که می‌توان آن را گواه و نشانه پای‌بندی سراینده این اثر، به فرهنگ و اندیشه ایرانی دانست[۶].
پانویس
منابع مقاله
بایزیدی، علی، «ادیب فخرالدین اسعد گرگانی (سده چهارم و پنجم هجری)، استارباد، زمستان 1401- شماره 28. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2060272/