بسط الکف في إتمام الصف
بسط الكف في إتمام الصف، اثر جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق)، رساله‌ای است کوچک و مختصر پیرامون حکم تکمیل نکردن صفوف نماز جماعت و تشکیل صف جدید که با شرح و تحقیق سعید محمد لحام منتشر شده است.
| بسط الکف في إتمام الصف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) لحام، سعید محمد (محقق و شارح) |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1417ق - 1996م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | س9ب5 124/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در ابتدای کتاب، سیوطی به بیان این موضوع پرداخته است که از وی، درباره تکمیل نکردن صفوف نماز جماعت و شروع به تشکیل صف بعدی، قبل از اتمام صف قبلی سؤال پرسیده شده و وی در پاسخ، گفته است که چنین کاری مکروه و ناپسند بوده و بدین وسیله، فضیلت جماعت حاصل نمی‌شود و در ادامه، به بیان علت کراهت آن، پرداخته شده و اقوال مختلف و دلایل آنها، بررسی شده است[۱].
یکی از دلایلی که بر کراهت این امر، اقامه شده، مبتنی است بر روایتی از پیامبر(ص) که ابوداود، آن را روایت کرده است: «أتموا الصفوف، ما كان من نقص ففي المؤخر» و سپس، سقوط فضیلت جماعت در صورت ارتکاب این کراهت، امری معروف و متداول در السنه فقها، به‌گونه‌ای که می‌توان آن را اجماعی دانست، تلقی شده است[۲].
در قسمتی از این رساله، به موضوع مسابقه، مفارقه و مساوات در صفوف با امام جماعت پرداخته شده و به نقل از ابن حجر در «شرح البخاري»، چنین ذکر شده است که اصل در امام آن است که مقدم بر مأمومین باشد؛ مگر آنکه به دلیل ضیق مکان، امکان آن وجود نداشته باشد و یا مأمومین، پوشش مناسبی نداشته باشند و در غیر این موارد، مجزی است، اما فضیلت جماعت، فوت خواهد شد[۳]. سیوطی، معتقد است که این امر، مورد تصریح ابن عماد قرار گرفته و دلیل فوت فضیلت را ارتکاب مکروه، عنوان کرده است. شیخ جلال‌الدین محلی نیز در «شرح المنهاج»، چنین تعبیر کرده است: سقوط فضیلت، با قیاس بر آنچه در مقارنه ذکر شده، از کراهت، اخذ می‌شود[۴].
در این زمینه، اقوال علما و بزرگان دیگری همچون ابن حجر عسقلانی[۵] و سعید بن منصور در «السنن» به اسناد حسن از اوس معافری[۶]، به‌صورت مفصل، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
در پایان، اشاره به این نکته، ضروری است که موجز و خلاصه بودن مطالب، استفاده از اقوال مختلف علما و بررسی آنها و پرداختن به جنبه‌ها و زوایای مختلف مسائل، از جمله ویژگی‌های رساله حاضر می‌باشد.
پانویس
منابع مقاله
متن کتاب.