بناء شخصية الطفل المسلم

بناء شخصية الطفل المسلم تألیف محمد عثمان جمال؛ در این اثر مختصر تلاش شده است در طى هشت گفتار به ساختن شخصیت کودک مسلمان در هشت بعد پرداخته شود. استناد نگارنده به کتاب و خاصه سنت نبوى پررنگ است.

بناء شخصية الطفل المسلم
پدیدآوران	جمال، محمد عثمان (نویسنده)
ناشر	دارالقلم- الدار الشامیة
مکان نشر	بیروت
سال نشر	1417ق/1996م
چاپ	اول
کد کنگره	‏

در گفتار نخست به ساختن بعد اعتقادى کودک اشاره شده و آمده است که زمان این پرورش از سال آغاز زندگى تا جوانى است و با آموزش قرآن کریم سرمى‌گیرد؛ سپس نوبت محبت و علاقه به رسول خدا (ص) است. پس از آن باید روحیه استعانت از خداوند و ایمان به قضا و قدر تقویت گردد. نکته بعدى القاى این مهم است که باید بر عقاید و باورها پایدار ماند و در راه آن‌ها فداکارى کرد.

گفتار دوم دربارۀ پرورش بعد عبادى در کودک است و از رهگذر آن ضمن اشاره به اثر مثبت عبادت در شکل‌گیرى شخصیت کودک به نماز، روزه، حج، زکات و آموزش و عادت دادن کودک به، به‌جا آوردن آن‌ها پرداخته شده است.

ساختن بعد اجتماعى شخصیت کودک در گفتار سوم آمده و در بازشکافت آن به موارد ذیل اشاره شده است: حضور کودک در مجالس بزرگان، فرستادن کودک در پى انجام دادن خواسته والدین، عادت دادن کودک به سلام دادن، به ملاقات کودک بیمار رفتن، اجازه گرفتن از کودک براى استفاده از حق او، نظارت بر بازى کودک و رهنمود دادن او به بازى با کودکان شایسته.

در گفتار چهارم از ساختن بعد اخلاقى شخصیت کودک یاد شده است. نگارنده براى واکاوش این موضوع، ابتدا به شرحى دربارۀ ادب و اخلاق کودک پرداخته است؛ سپس از آدابى که در سنت نبوى براى تأدیب کودک بر آن‌ها انگشت تأیید نهاده شده است سخن رفته است: آداب و اخلاق کودک با والدین، آداب و اخلاق او با عالمان، آداب و احترام نهادن و بزرگ داشتن بزرگ‌ترها، آداب وارد شدن به محل استراحت والدین، آداب غذا خوردن، آداب برادرى، آداب همسایگى. پس از اشارت به این آداب، از راستگویى، رازدارى، امانتدارى، دورى از کینه‌ورزى به عنوان دیگر عوامل اخلاقى شخصیت کودک یاد شده است.

پرورش بعد عاطفى شخصیت کودک، موضوع گفتار پنجم است و در شرح و شکافت آن به رفتار عطوفانه رسول خدا (ص) با کودکان و تأثیر آن بر پرورش بعد عاطفى در آن‌ها پرداخته شده است؛ سپس به سرپرستى شایسته کودک یتیم در سنت نبوى، توجه به تربیت دختر و پاداش مضاعف آن، حد و مرز محبت به کودک اشارتى رفته است.

گفتار ششم دربارۀ پرورش جسمى است و در آن از توجه به بازى و ورزش در اسلام و به‌ویژه در سیره نبوى و نیز قواعد بازى براى کودک یاد شده است.

در گفتار هفتم به پرورش علمى کودک و لزوم آغاز آموزش از کودکى و عنایت ویژه مسلمانان به تعلیم و تربیت کودکان خود در گذشته اشاره شده است.

گفتار فرجامین، دربارۀ تربیت جنسى کودک است. لزوم کسب اجازه براى وارد شدن به محل خواب و استراحت والدین، پرهیز از نگاه به نامحرم، جدا کردن محل خواب کودکان از یکدیگر، آموزش غسل به کودکان در آستانه بلوغ، توصیه‌هاى مطرح‌شده دربارۀ تربیت جنسى کودک است.

• مطالعه منابع ذیل هم مفید است:

محمد داوودى، سیره تربیتى پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع): تربیت دینى (چاپ ششم: قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389)؛ یوسف مدن، التربیه الجنسیه للاطفال والبالغین (چاپ اول: بیروت، دارالمحجه البیضاء، 1416 ق/ 1995 م)؛ سعید احمد سلیمان، التربیه الوالدیه من المنظور الاسلامى و آثارها فى التنشئه الاجتماعیه للطفل (قاهره، المؤتمر السنوى الثالث للطفل المصرى و تنشئته و رعایته، 1990 م)؛ محمد عبدالرؤف شیخ، ادب الاطفال و بناء الشخصیه من منظور اسلامى (چاپ دوم: دبى، دارالقلم، 1997 م).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.