اصول تدريس التربية الإسلامية

اصول تدريس التربية الإسلامية تألیف محمد زحیلی، کتاب حاضر حاصل بازنوشت و تکمیل جزوات درس اصول و روش‌هاى تدریس نگارنده در دانشکده علوم تربیتى دانشگاه دمشق است که پیش از این در سال 1972 م چاپ شده و سال‌ها متن درسى بوده است و اینک پس از ویرایش کامل و روزآمد ساختن متن به سرمایه ناشر جدید به چاپ اول این ناشر رسیده است. این اثر از چند مقدمه، پیشگفتار، یک بخش تمهیدى و دو بخش اصلى برآمده است.

اصول تدريس التربية الإسلامية
پرونده:NUR.....J1.jpg
پدیدآوران	زحیلی، محمد (نویسنده)
ناشر	الیمامة للطباعة و النشر و التوزیع
مکان نشر	دمشق- بیروت
سال نشر	1426ق/2005م
چاپ	اول
کد کنگره	‏

بخش تمهیدى که پیش‌درآمدى بر دو بخش دیگر و کل بحث است از چهار فصل برآمده است. در فصل یکم به هدف و فلسفه تحصیل در رشته تربیت معلم در دانشکده علوم تربیتى پرداخته شده است. در فصل دوم به علل تدریس اصول و روش‌هاى تربیت اسلامى به عنوان گرایشى مجزا اشاره شده است. فصل سوم نیم‌نگاهى است به تاریخ تربیت اسلامى. در فصل چهارم به وضع درس تربیت اسلامى در وزارت آموزش و پرورش سوریه نظر شده است.

عنوان بخش یکم، عناصر و مؤلفه‌هاى اصلى تربیت اسلامى است و در فصول شش‌گانه آن از مطالب ذیل یاد شده است: وظیفه دین در زندگى و تأثیر آن بر فرد و جامعه؛ هدف‌هاى تربیت اسلامى؛ استفاده از وسایل آموزشى براى آموزش تربیت اسلامى؛ لزوم مطالعه درس پیش از تدریس و تهیه برنامه و طرح درس روزانه؛ معلم درس تربیت اسلامى و ویژگى‌ها و عوامل موفقیت و جایگاه او در فعالیت‌هاى آموزشى و تفاوت میان او و دیگر معلمان؛ اصول کلى تربیتى در آموزش تربیت اسلامى.

در بخش دوم که اصول عملى تدریس تربیت اسلامى عنوان گرفته است و داراى هشت فصل است به اصول آموزش مواد درسى برنامه آموزشى تربیت اسلامى پرداخته شده است و براى بازشکافت موضوع ابتدا ماده درسى مورد نظر تعریف شده است؛ سپس از مبانى کلى آن ماده درسى سخن رفته است. پس از آن هدف خاص تدریس آن ماده درسى بیان گشته است. اشاره به جایگاه هر ماده درسى در ساختار تربیت اسلامى و ویژگى‌هاى هر ماده درسى و اشارتى به اصول تدریس ماده درسى و معرفى منابعى براى مطالعه بیشتر در پایان بحث از هر ماده درسى، دیگر مطالب این بخش است.

مواد درسى بررسى‌شده عبارت‌اند از: تلاوت قرآن کریم، تفسیر قرآن کریم، حدیث نبوى، عقاید اسلامى، آداب و عبادات، سیره نبوى، اخلاق اسلامى، احکام شرعى، تراجم و رجال، نظام‌هاى اسلامى (یعنى نظام اقتصادى، سیاسى، حقوقى، خانوادگى، جهادى، اجتماعى، ادارى).

گفتنى است با آن‌که مطالب کتاب ناظر بر آموزش روش آموزش معارف اسلامى در مراحل آموزشى پیش از آموزش عالى است و مى‌توان آن را اثرى در حوزه روش‌شناسى آموزش معارف دانست، اما مطالب به گونه‌اى برگزیده و چینش شده‌اند و پرداخت نگارنده به آن‌ها چنان است که خواسته یا ناخواسته اثرى پدید آمده است که بار تربیتى آن به‌مراتب بیش از آن چیزى است که از عنوان کتاب برداشت مى‌شود، از این‌رو این کتاب در حوزه تربیت اسلامى به مفهوم خاص قرار دارد و مطالعه آن براى همه علاقه‌مندان مفید است.

نویسنده در شرح و شکافت مطالب از قرآن و سنت و میراث مکتوب اسلامى به‌طور خاص و از تربیت‌نگاشت‌هاى اسلامى معاصر به‌طور عام بسیار بهره برده است.

• براى آگاهى فزون‌تر به منابع ذیل مراجعه شود:

حسن شحاته و عبدالله کندرى، تعلیم التربیه الاسلامیه فى العالم العربى (چاپ اول: کویت، مکتبه الفلاح، 1413 ق/ 1993 م)؛ عبدالوهاب عبدالسلام طویله، التربیه الاسلامیه و فن التدریس (چاپ اول: قاهره، دارالسلام، 1418 ق/ 1997 م)؛ فتحى على یونس و دیگران، التربیه الدینیه الاسلامیه بین الاصاله والمعاصره (چاپ اول: قاهره، عالم الکتب، 1999 م)؛ عابد توفیق هاشمى، طرق تدریس التربیه الاسلامیه (چاپ نهم: بیروت، مؤسسه الرساله، 1406 ق/ 1985 م).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.