فیه مافیه (تصحیح مشتاقعلی)

فیه مافیه تألیف جلال‌الدین محمد بلخی خراسانی، با مقدمه و تصحیح حسین حیدرخانی (مشتاقعلی)؛ این کتاب، شامل سه بخش: زندگی‌نامه مولانا، متن فیه مافیه و قسمتی از کتاب معارف سلطان ولد است. حدود یک سوم کتاب، با عنوان مقدمه، به بررسی زندگانی، اندیشه و آثار مولانا اختصاص دارد. در این مقدمه، ابتدا از توصیف بلخ، زادگاه مولانا، آغاز می‌کند و بعد پیشینه قومی، دوران کودکی، تبعید پدرش از بلخ، عروسی و تحصیلات او را به طور مبسوط و با استفاده از منابع معتبر و دست اول تحلیل و بررسی می‌کند. در ادامه، به ماجرای شمس و مولانا می‌پردازد و زندگی شمس و دلدادگی مولانا نسبت به او را تا غیبت بی بازگشت شمس به تفصیل بیان می‌دارد؛ معرفی اعضای خانواده و فرزندان مولانا، بررسی خصوصیات اخلاقی و رفتاری او، مذهب و آثار منظوم و منثور او که نگارنده از آن‌ها به میراث درخشان تعییر می‌کند از بخش‌های جذاب و خواندنی این کتاب محسوب می‌شود.

فیه مافیه
پدیدآوران	مولوی، جلال‌الدین محمد (نویسنده) حیدرخانی، حسین (مقدمه و تصحیح)
ناشر	انتشارات سنایی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1382
چاپ	سوم
کد کنگره	‏

بخش دوم، متن کتاب فیه مافیه و شامل دیباچه و ۶۶ فصل است. مصحح اشاره نکرده که چه نسخه‌هایی در دسترس داشته و از میان آن‌ها چه نسخه‌ای را متن اساس قرار داده است؛ اما متن حاضر با فیه مافیه، به تصحیح فروزانفر، تفاوت زیادی ندارد؛ جز آنکه نسبت به آن، چند فصل کمتر دارد. از ویژگی‌های بارز کتاب یکی اين است که بسیاری از لغات، اصطلاحات و مطالب مبهم کتاب را در پاورقی شرح و معنی کرده و برخی تلمیحات و اشارات قرآنی و حدیثی را نیز توضیح داده است. دیگر اينکه فصل‌ها با شماره‌های۱ تا ۶۶ متمایز شده و آیات قرآنی، حدیث‌های نبوی، و عبارات عربی عموماً اعراب گذاری گردیده و منابع و مآخذ آن‌ها نیز ذ کر شده است.

بخش سوم با این عنوان آغاز می شود: جلد دوم از کتاب فیه مافیه، تألیف مولانا بهاءالدین نعم الخلف مولانا مولوی رومی. مصحح تذکر داده است که این کتاب، ربطی به فیه مافیه مولانا ندارد، بلکه بخشی از کتاب معارف سلطان ولد می‌باشد که قبلاً به همین نام چاپ شده است. این‌بخش تنها ۲۴ فصل کتاب معارف را در بر دارد. مصحح همان شیوه ویرایشی که در بخش دوم دارد، در اینجا نیز اعمال کرده است.

در پایان، فهرست‌های اختلاف نسخ، آیات، احادیث، اعلام، کتب،امثال، کلمات مشایخ، و فصول کتاب درج شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.