إطلالة علی الرجال و الحديث
اطلالة علی الرجال و الحدیث اثر آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی (متوفی 1340ش)، مشتمل است بر مقدمه‌های ایشان بر پنج کتاب حدیثی، رجالی و فقهی که به دلیل اهمیت این مقدمه‌ها، محقق کتاب، محمدمهدی نجف، اقدام به جمع‌آوری و تصحیح آنها نموده و به همراه تعلیقاتی، این مجموعه را به‌صورت مستقل، ارائه نموده است. این مقدمه‌ها بر کتاب‌های «ترتیب أسانید الکافي»، «تنقیح أسانید التهذیب»، «جامع الرواة»، «جامع الأحادیث الشیعه» و «مسائل الخلاف» آورده شدهاند[۱].
| إطلالة علی الرجال و الحديث | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نجف، محمدمهدی (گردآورنده) بروجردی، سید حسین (سایر) |
| ناشر | المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية. المعاونية الثقافية. مرکز التحقيقات و الدراسات العلمية |
| مکان نشر | [بي جا] - [بي جا] |
| سال نشر | 1421ق. |
| چاپ | چاپ اول |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ب?الف? / 114 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با مقدمه کوتاهی از محقق، آغاز و مطالب در پنجش بخش، ارائه شده است. هر بخش (یا مقدمه) با شرح کوتاهی در آغاز آن، همراه است[۲] و مباحث مطرح شده در آنها، در مجموع، عبارت‌اند از: بررسی نقش طبقات راویان حدیث و محدثان در علم رجال، معرفی کتاب، مؤلف و مشایخ مؤلف در آن کتاب و...[۳].
گزارش محتوا
در مقدمه، به موضوع کتاب و اهمیت آن، اشاره شده است[۴].
در بخش نخست، به معرفی مقدمه کتاب «ترتیب أسانید الکافي»، نوشته آیت‌الله بروجردی پرداخته شده است. مؤلف در ابتدای این بخش، به این نکته اشاره نموده است که هنگام فحص و تتبع در میان جوامع حدیثی، به نقایصی برخورده است که مهمترین آنها، عدم ذکر تراجم و شرح‌حال برای برخی از روات بعضی از اسانید و عدم اشاره به طبقه، شیوخی که از ایشان روایت نقل کرده و شاگردانی که از او، تحمل روایت کرده‌اند، می‌باشد؛ در حالی که این امور، بسیار مهم بوده آثار فراوانی تعیین مرسل یا صحیح بودن روایات و شناخت مرتبه و جایگاه راوی، بر آن بار می‌شود[۵]. این بخش، به چهار مقدمه زیر، تقسیم شده است:
در مقدمه اول، به شرح حال علامه ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی و توصیف کتاب «الکافي»، پرداخته شده است[۶].
مقدمه دوم، در بیان طبقات محدثین می‌باشد که به دوازده طبقه زیر، تقسیم شدهاند:
- طبقه اول: صحابه‌ای که از پیامبر(ص)، روایت نقل کرده‌اند، مانند: سلمان، ابوذر، مقداد و عمار[۷].
- طبقه دوم: راویانی مانند: ابوطفیل بن عامر بن واثله، ابوامامه و سهل بن حنیف، محمد بن ابی‌بکر، اصبغ بن نباته، کمیل بن زیاد و ضرار بن ضمره[۸].
- طبقه سوم: راوتی مانند: زر بن حبیش، سلمة بن کهیل، زهری و ابوحمزه ثمالی[۹].
- طبقه چهارم: راویانی نظیر: زراره بن اعین، ابان بن تغلب، سلیمان اعمش، سلیمان بن خالد، برید بن معاویه عجلی، عبدالرحمن بن ابی‌عبدالله، عبیدالله حلبی، فضیل بن یسار، محمد بن مسلم، ابوبصیر، ابن ابی‌یعفور، ابوالجارود و ابوحنیفه نعمان بن ثابت[۱۰].
- طبقه پنجم: راویانی همچون: ابراهیم بن محمد بن ابی‌یحیی مدنی، حریز بن عبدالله، سماعة بن مهران، صفوان بنی مهران جمال و برادرش حسان، عبدالله بن سنان، عبدالله بن مسکان، حماد بن عثمان، حماد بن عیسی، معاویه بن عمار، اسحاق بن عمار، حفص بن غیاث و...[۱۱].
- طبقه ششم: احمد بن حسن میثمی، احمد بن محمد بن ابی‌نصر، اسماعیل بن مهران بن ابی‌نصر، اسماعیل بن همام، جعفر بن بشیر، حسن بن جهم، حسن بن علی بن فضال، حسن بن محبوب، حسین بن محمد بن علی ازدی، حسین بن یزدی نوفلی، زرعة بن محمد و...[۱۲].
- طبقه هفتم: راویانی مانند: ابراهیم بن اسحاق نهاوندی، ابراهیم بن سلیمان نهمی، ابراهیم بن هاشم، احمد بن اسحاق، احمد بن حسن بن علی بن فضال و دو برادرش محمد و علی، احمد بن حسین بن عبدالملک اودی، احمد بن حمزه، احمد بن عبدوس، احمد بن محمد بن خالد برقی و...[۱۳].
- هشتم: راویانی مانند: ابراهیم بن نصیر و برادرش حمدویه، احمد بن ابی‌زاهر، احمد بن اسماعیل سمکه، احمد بن علویه اصفهانی، احمد بن علی فائدی، احمد بن عمر بن کیسبه، بکر بن عبدالله بن حبیب رازی، جعفر بن احمد بن ایوب سمرقندی و...[۱۴].
- نهم: راویانی همچون: احمد ابن ابراهیم بن معلی بن اسد عمی، احمد بن اصفهبد ضریر مفسر قمی، احمد بن جعفر بن سفیان بزوفری، احمد بن حسن بن ابی رازی، احمد بن داود قمی، احمد بن علی خضیب ایادی، احمد بن محمد ابی عبدالله عاملی، احمد بن محمد بن حسین بن حسن قمی و...[۱۵].
- دهم: راویانی از قبیل: ابراهیم بن محمد بن معروف ابی‌اسحاق مذاری، احمد بن ابراهیم بن ابی رافع، احمد بن احمد کوفی، احمد بن عبدالله ابن جهین ابی‌بکر دوری، احمد بن علی بن حسن بن شاذان فامی قمی، احمد بن محمد بن جعفر بن ابی‌علی بصری صولی و...[۱۶].
- طبقه یازدهم: راویانی مانند: احمد بن ابراهیم قزوینی، ابوعبدالله احمد بن عبدالواحد بزاز بغدادی، ابوالعباس احمد بن علی بن عباس بن نوح سیرافی، ابوالحسن احمد بن محمد جرجانی، ابوالحسین جعفر بن حسین بن حسکه قمی، ابومحمد حسن بن احمد بن قاسم محمدی، حسن بن اسماعیل و...[۱۷].
در مقدمه سوم، به شرح حال مختصر رواتی پرداخته شده است که از مصنف کتاب کافی، روایت نقل کرده‌اند که به‌عنوان نمونه، برخی از ایشان، عبارتند از: احمد بن ابراهیم بن ابی رافع انصاری صمیری[۱۸]، ابوالحسین احمد بن احمد کوفی[۱۹]، ابوالحسین احمد بن علی بن سعید کوفی[۲۰] و ابوالحسین اسحاق بن حسن بن بکران عقرائی[۲۱].
در مقدمه چهارم، به ترتیب حروف الفبا، شرح حال شیوخ کلینی پرداخته شده که در کتاب کافی، روایات ایشان، نقل شده است. برخی از این افراد، عبارتند از: ابن بابویه که به اعتقاد آیت‌الله بروجردی، ظاهراً منظور ابوالحسن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (متوفی 329ق) می‌باشد[۲۲]، ابوبکر حبال که یک روایت از او نقل شده که برای مصنف، نام و احوال وی، مشخص نیست[۲۳]، احمد بن ادریس بن احمد ابوعلی اشعری قمی[۲۴] و ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عبدالرحمن بن زیاد، معروف به ابن عقده (متوفی 333ق)[۲۵].
در بخش دوم، مصنف به این نکته اشاره دارد که پس از فراغت از تجرید اسانید کتاب «الکافی» از متن و مرتب کردن شیوخ آن، به تجرید و تنقیح اسانید کتاب «تهذیب الأحکام» ابوجعفر محمد بن حسن بن علی طوسی (385- 460ق)، پرداخته است[۲۶]. وی در ادامه، قصد بیان اموری را داشته[۲۷] که ظاهراً فقط یک امر که عبارت است از شرح حال شیخ طوسی، ذکر شده[۲۸] و بقیه امور، ناقص مانده است. در انتهای این بخش، به زبان فارسی و به نقل از ناسخ کتاب، این عبارت درج گردیده است: «در نسخه من زیادتر از این مقدار نبود فعلاً، در خاطر ندارم که نسخه اصلی ناقص بوده یا اینکه من همه مقدمه را استنساخ نکرده‌ام. سزاوار است که بمقدمات تنقیح اسانید کافی مراجعه شود، چون بعض آنها برای این کتاب هم مقدمه دارد»[۲۹].
در بخش سوم، مقدمه کتاب «جامع الرواة» معرفی شده است. این کتاب، نوشته حاج محمد بن علی اردبیلی است و لذا در ابتدای این بخش، شرح حال مختصری از وی، ارائه گردیده[۳۰] و در ادامه، به برخی از ویژگی‌های کتاب، اشاره شده است[۳۱].
در چهارمین بخش، مقدمه کتاب «جامع أحادیث الشیعة» معرفی شده است. در این مقدمه، به امور و نکاتی اشاره شده است که از جمله آنها، عبارتند از:
- مسلمین در دوران حیات پیامبر(ص)، به تدوین سنت ایشان، نپرداخته و این امر تا نیمه قرن دوم، ادامه داشت.
- پیامبر(ص) در زمان حیات خویش، هیچ‌یک از صحابه را امر به نوشتن سنت خود نکرد.
- عدم نگارش احادیث تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز ادامه داشت و کتاب‌های روایی و علم حدیث، پس از آن به نگارش درآمد[۳۲].
در آخرین بخش، مقدمه کتاب «مسائل الخلاف»، معرفی شده است. این کتاب، نوشته شیخ طوسی بوده و در آن، به تبیین اختلافات موجود میان اهل سنت و شیعه، پرداخته شده است[۳۳].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۳۴]، برخی از مطالب متن، شرح و توضیح شده است[۳۵].
پانویس
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: بی‌نام، ص177
- ↑ همان، ص229
- ↑ مقدمه محقق، ص3
- ↑ متن کتاب، ص7- 8
- ↑ همان، ص12
- ↑ همان، ص27
- ↑ همان
- ↑ همان
- ↑ همان، ص28
- ↑ همان
- ↑ همان
- ↑ همان، ص29
- ↑ همان، ص31
- ↑ همان، ص32
- ↑ همان، ص34
- ↑ همان، ص36
- ↑ همان، ص46
- ↑ همان، ص47
- ↑ همان
- ↑ همان، ص48
- ↑ همان، ص57
- ↑ همان، ص57- 58
- ↑ همان، ص58
- ↑ همان، ص63
- ↑ همان، ص105- 106
- ↑ ر.ک: همان، ص106
- ↑ همان، ص106- 118
- ↑ همان، ص119
- ↑ همان، ص123
- ↑ همان، ص127- 138
- ↑ همان، ص149- 150
- ↑ همان، ص173
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص167
- ↑ ر.ک: همان، ص179
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- رسول طلائیان، مأخذشناسي رجال شیعه، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، 1381ش/ 1423ق.
- بی‌نام، «فهرست کتاب‌های منتشر شده شهریور ماه سال 1380»، پایگاه مجلات تخصصی نور: کتاب ماه دین، شهريور و مهر 1380، شماره 47 و 48، صفحه 170 تا 203.