تنوير الحوالك
تنوير الحوالك شرح علی موطأ مالك، اثر جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق)، شرح مختصری است بر «موطأ» ابوعبدالله مالک بن انس اصبحی (۹۳-۱۷۹ق)، دومین فقیه از فقهای چهارگانه اهل سنت.
| تنوير الحوالك | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) مالک بن انس (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | اسعاف المبطأ برجال الموطأ ** شرح علی موطٲ مالک |
| ناشر | مکتبة المشهد الحسيني |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | /م2 م8025 117/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سیوطی به‌طور عمده در این اثر، به شرح و بسط مفهوم متن احادیث پرداخته است؛ ازاین‌رو، می‌توان این شرح را، مجموعه‌ای فقه‌الحدیثی به حساب آورد[۱].
سیوطی در تألیف این اثر، به‌مانند برخی از عالمان فقه الحدیث، ابتدا به وارسی سندی روایت اقدام کرده و از این رهگذر تمامی روایات «موطأ» را در شمار روایات صحیح برشمرده است[۲].
عنایت به سیره مالک در نقد راویان و حذف روایات مشکوک و عدم تأیید نسخه نهایی «موطأ» توسط وی، از یک‌سو و بیان اقوال و آراء صحابه و تابعین و نیز فتاوای شخصی در «موطأ» و توجه به عدم حجیت این آراء و فتاوا از سوی دیگر، نشانگر آن است که سخن سیوطی مبنی بر صحیح دانستن روایات «موطأ»، برخلاف اصول و موارزین علمی است. وی پس از وارسی سندی، در شرح و تفصیل روایات به جهت درک بهتر مضامین آنها از زوایای گوناگونی ورود کرده است[۳].
تبیین مطالب صرفی و نحوی، تبیین معنای الفاظ به دو طریق تقلیدی و اجتهادی، طرح مباحث تاریخی، بلاغی و کلامی، از اقدامات وی در این راستاست[۴].
سیوطی به هنگام مشاهده تعارض میان روایات، به جمع بین آنها تا حد امکان پرداخته و در غیر این صورت، در موارد اندکی وقوع نسخ را طرح کرده؛ لذا در این حیطه به وادی افراط کشیده نشده که امری ستودنی است[۵].
سیوطی با تأیید سخن ابن عبدالبر، بلاغات مالک را صحیح السند یا دست‌کم صحیح المعنی دانسته و موقوفات صحابه را از سنخ آراء اجتهادی ایشان نشمرده، بلکه با ذکر طرق مسند، آنها را روایات پیامبر(ص) به حساب آورده، ولذا به شرح این روایات نیز اقدام کرده است.
البته توجه سیوطی در ابوابی که احادیث مسند وارد شده، به شرح این احادیث بوده و در مرتبه بعد و به‌ندرت به شرح بلاغات و موقوفات اهتمام ورزیده است[۶].
پانویس
منابع مقاله
پیچان، مهدی؛ اسکاف، انسیه سادات؛ غروی نائینی، نهله، «تحلیل انتقادی روش فقه‌الحدیثی سیوطی در تنوير الحوالك»، پایگاه مجلات تخصصی نور، حدیث‌پژوهی، پاییز و زمستان 1401- شماره 28 رتبه الف، به آدرس: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1984654/