الأدب و المروءة (ابن جناح، م‍روان بن جناح)
«الأدب و المروءة» و «تحقیق در فرازوفرود فتوت و جوانمردی»، دو کتاب جدا از هم‌اند که می‌توان «تحقیق در فراز و فرود فتوت و جوانمردی» نوشتۀ سید محمد دامادی را درآمدی بر «الأدب و المروءة» نوشتۀ صالح بن جناح لخمی، شاعر و حکیم قرن دوم یا سوم هجری قمری برشمرد.
| الأدب و المروءة(ابن جناح، م‍روان بن جناح) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن جناح، م‍روان بن جناح (نويسنده)
دامادی، محمد (مصحح) دامادی، محمد (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | با تحقیق در فراز و فرود فتوت و جوانمردی |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1373ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام -- جوانمردی - فتوت - ادبیات پهلوانی - تاریخ و نقد |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تحقیق در فرازوفرود فتوت و جوانمردی
تحقیق در فرازوفرود فتوت و جوانمردی، نوشته سید محمد دامادی است. او در مقدمه کتاب خود می‌گوید که «بر آن سراست که بخصوص، اصول عقاید قدمای صوفیه را در بارۀ این دسته [جوانمردان] -که نقش آنان در تاریخ سیاسی، اجتماعی و اعتقادی ایرانیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است- باز نماید.»[۱]جوانمردان (فِتیان، اهل اخوت، اهل فتوت) طبقه‌ای خاص از عامه در ایران و سایر بلاد اسلامی بوده‌اند که بخشندگی، کارسازی و دستگیری از مردم را شعار خویش کرده و با آداب‌ورسوم خاصی این آیین فتوت و جوانمردی را به کار می‌بسته‌اند.[۲]
اساس کار دامادی، بیشتر بر شیوۀ «جستجو در تعاریف» -که به سقراط منسوب است- نهاده شده است؛[۳]دامادی مفهوم جوانمردی را در گسترۀ تاریخی فرهنگ دینی از صدر اسلام تا کنون بررسی کرده است؛ او به سخنان پیشوایان دینی همچون پیامبر اسلام(ص) و امیرمؤمنان(ع) و سپس، به آثار اندیشمندان اسلامی همچون امام محمد غزالی در احیاءالعلوم، ابن عربی در فتوحات مکیه، ابوسعید ابوالخیر در اسرار التوحید و برخی دیگر از صاحب‌نظران نگاهی افکنده است.[۴]البته او از بزرگمهر(وزیر ساسانی) و ابن مقفع نیز سخن نقل کرده است.[۵]او جلوه‌های جوانمردی را در حکایت‌های اسلامی آورده.[۶]و موضوع جوانمردی را در آثار سفرنامه‌نویسان مسلمان به نام‌های ابن جبیر و ابن بطوطه و غیرمسلمانان به نام‌های پولاک، اورسل و بلوشر دنبال کرده است.[۷]
کار دیگر دامادی بررسی واژه‌های به‌کاررفته در باب جوانمردی در متون ادب فارسی است[۸]او همچنین، جایگاه و ارزش جوانمردی را نزد حاکمان و صاحبان قدرت و در قلمرو سیروسلوک عرفانی بررسی نموده است.[۹]دامادی نشانی صفحه‌های کتاب‌هایی را که از آن‌ها نقل‌قول کرده است، در خود متن آورده است.[۱۰]
الأدب و المروءة
الأدب و المروءة، نوشتۀ صالح بن جناح لخمی از شاعران و حکیمان قرن دوم یا سوم هجری قمری است.[۱۱]ابن جناح در این اثر، مبانی اخلاقی فتوت را برجسته می‌کند و راهکارهایی را در چارچوب پند و اندرز ارائه می‌دهد. الأدب و المروءه، از روی نسخه‌ای که در سال 1086 هجری قمری نوشته شده، فراهم آمده است و سید محمد دامادی آن را پژوهش و تصحیح نموده و به فارسی ترجمه کرده و بر آن پاورقی زده است.[۱۲]
ابن جناح در «الأدب و المروءة» گفته‌های خود را با واژه «قال» آغاز کرده[۱۳]و راهکارها و اندرزهایش را در 45 بند ارائه داده است[۱۴]دامادی این بندها را فهرست نکرده است و می‌توان آن‌ها را این‌گونه نمایه زد: «نیکو نام‌بردن دیگران، کشتزار بودن دل برای بذرهای زبان، دورویی، آدم بی‌خبر، داوری نمودن درباره ثروت دیگران، عشق، حالات مردم در تنگدستی و بی‌نیازی، سنجش توانایی در مواجهه با مشکلات، دخالت بی‌جای نادان در کارها، سرزنش‌کردن مردمان، شناختن یاران، اهانت به رادمردان، مدارا، تدبیر کار با کمترین هزینه، آماده‌سازی طعام، وصف دوست و دشمن، خرد و ادب، ستیزه‌جویی، حکمت، آداب سخن، خوش‌رویی و نیک‌خویی، دروغ، سنجش یاران، نادانی، داوری در باره مردم، پرهیز از ظاهربینی، بازداشتن از زشتی، وصف برادری، دگرگونی‌های دنیا، مدارا، پرهیز از درآویختن با قوی‌تر، رویارویی با سختی و آسانی روزگار، مهرورزی، مکانت آدمیان، تفاوت‌های مردمان، توجه به سیرۀ پرهیزگاران و عاقبت‌اندیشی در کار دنیا، خرسندی و بی‌نیازی، نظرخواهی و رایزنی، دوری گزیدن از هواپرستان، سخن‌چینی، فرازوفرود سخن، تأدیب نفس و رشک‌بردن» او در بسیاری از اندرزها، نثر کتاب را با شعر خود تزیین کرده است. [۱۵]
دامادی در مقدمه‌ای که بر الأدب و المروءة نوشته، ابن لخمی را از نگاه عالمان و عارفان شناسانده و نمونه‌ای از ترجمه اشعار او را آورده است. او گفتاری را در باره نیکویی حُسن خُلق، سداد سیرت و خصلت‌های نیکوی دیگر آورده و ابن لخمی شاعر را از کسانی برمی‌شمرد که در باب این خصلت‌ها نوشته‌ای دارند. دامادی او را از زبان جاحظ، مرزبانی و ذکر برخی نصایح او می‌ستاید. سپس، ادب درس یا «ادب اکتسابی» و ادب نفس یا «ادب طبعی» را از زبان برخی از نامداران تصوف و عرفان معنا می‌کند.[۱۶]
دامادی در پژوهش خود، نخست متنِ پیراسته از حرکات و علامات را اعراب‌گذاری نموده، سپس، آن را با تحفّظی که بر متن داشته و با رجوع به فرهنگ لغات، ترجمه کرده است. او برای آشکارشدن منظور نویسنده، از مضامین مشترک و مشابه در زبان فارسی و عربی بهره گرفته است.[۱۷]همچنین، برای روانی متن، برخی واژه‌ها و عبارت‌ها را به آن افزوده و آن‌ها را در [کروشه] نهاده است. [۱۸]
دامادی برای فهم بهتر متن، استدراک‌هایی را به کتاب افزوده است.[۱۹]همچنین، او از کتاب قاموس برای معانی واژه‌ها بهره برده است.[۲۰]
فهرست منبع‌ها و مرجع‌های مهم آیه‌های قرآن، حدیث‌ها و سخنان موجز و برگزیده، ضرب‌المثل‌ها، اصطلاح‌ها، اشعار عربی و فارسی (به ترتیب آغاز و انجام ابیات)، نام‌های کسان، قوم‌ها، جمعیت‌ها، نام‌های کتاب‌های مرجع و جای‌ها در پایان کتاب آمده است.[۲۱]
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه نویسنده، ص16
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص 27
- ↑ ر.ک: مقدمه نویسنده، ص 24
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص 36و38و52و54و95
- ↑ ر.ک: همان، ص 42-38
- ↑ ر.ک: همان، ص118-108
- ↑ ر.ک: همان، ص226-200
- ↑ ر.ک: همان، ص 183
- ↑ ر.ک: همان، ص242-222
- ↑ ر.ک: همان، ص62،61
- ↑ ر.ک: ابن‌عساکر، علی بن حسن، ص ۳۲۵
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص 322
- ↑ ر.ک: همان، ص 262
- ↑ ر.ک: همان، ص 321
- ↑ ر.ک: همان، ص304-301
- ↑ ر.ک: پیشگفتار محقق، ص260-247
- ↑ ر.ک: همان، ص261-260
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص 292
- ↑ ر.ک: همان، ص 367-345
- ↑ ر.ک: همان، ص 331-323
- ↑ ر.ک: همان، ص407-333
منابع مقاله
- مقدمه نویسنده
- پیشگفتار محقق
- متن کتاب.
- ابن‌عساکر، علی بن حسن، «تاریخ مدینة دمشق»، ج۲۳، بیروت، دارالفکر، 1415ق.