تاريخ المعتزلة

تاريخ المعتزلة (فكرهم و عقائدهم؛ دراسة في إسهامات المعتزلة في الأدب العربي)، نوشته پژوهشگر معاصر، فالح ربیعی، به بررسی پیشینه فرقه کلامی معتزله و اندیشه‌ها و آرای آنان می‌پردازد و به‌خصوص نقش آنها را در زمینه زبان و ادبیات عربی و علوم بلاغی شرح می‌دهد. نویسنده، تعداد 15 نفر از ادیبان ممتاز اعتزالی (مانند جاحظ، صاحب بن عباد، ابوحیان توحیدی، زمخشری و ابن ابی‌الحدید) و تأثیرگذاری ادبی آنان را می‌شناساند‏.

تاريخ المعتزلة
پدیدآوران	ربیعی، فالح (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	دراسة في إسهامات المعتزلة في الأدب العربي ** فکرهم و عقائدهم
ناشر	الدار الثقافیة للنشر
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ر2ت2 237/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

فالح ربیعی، با تأکید بر اینکه زمینه نگارش کتاب حاضر، وجود خلأ پژوهشی در موضوع ادبیات معتزلیان و نقش‌های آنان در زبان و ادبیات عربی است، افزوده است: هرچند بسیاری از آنان به‌عنوان ادیبانی بزرگ در تاریخ ادبیات عربی شناخته شده‌اند و تأثیر مهمی در غنی‌سازی پژوهش‌های ادبی، به‌ویژه تحقیقات مرتبط با علوم بلاغی و اسرار اعجاز قرآنی و... داشتند، ولی درباره ارتباط این آثار ادیبانه با اندیشه‌ها و گرایش‌های اعتزالی آنها پژوهشی نشده است و این اثر می‌کوشد همین حفره علمی را پُر کند‏.

ساختار و محتوا

این کتاب تقسیم به بخش و فصل و درس و مانند آن نشده است و هیچ سامان‌دهی روشنی در آن مشاهده نمی‌شود. «تاریخ پیدایش معتزلیان»، «نقش معتزله در اندیشه اسلامی»، «فرقه معتزله در دوران مأمون»، «تأثیر ادیان و اعتقادات غیر اسلامی بر معتزلی‌ها»، «مبادی و اصول مذهب اعتزالی»، «نقش اعتزالیان در پیدایش علوم بلاغی» و «معرفی ادیبان بزرگ معتزله» (از عمرو بن عبید گرفته تا ابن ابی‌الحدید)، از مباحث مهمّ این اثر است.

نمونه مباحث

• خدمت بزرگی که معتزلیان برای اندیشه و تمدن اسلامی انجام دادند، این بود که پایه‌های فرهنگ و اندیشه عقلی و منطقی را در این تمدن استوار ساختند و در جهت تقویت آن و گشودن افق‌های جدید کوشیدند و همگی به پژوهشی ژرف در فرهنگ یونانی، ایرانی، هندی و... پرداختند و از این سرمایه علمی برای نقد سایر فرقه‌ها و مکاتب و دفاع از عقیده اسلامی استفاده کردند... آنان در زمینه ادبیات، فرهنگ عقلی خود را با اقتدار و روشنی در فرآورده‌های ادبی‌ا‌شان جلوه‌گر ساختند، بدون آنکه نقصی در جنبه ادبی و هنری آثارشان پدیدار شود، بلکه از بنیان‌گذاران علوم عربی، به‌ویژه علوم بلاغی و اعجاز قرآنی شمرده شدند‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.