العلل (ابن مدینی)

العلل یا «علل‌ الحديث و معرفة الرجال»، تألیف علی بن عبدالله بن جعفر بن نجیح سعدی، مشهور به ابن مدینی (161/162 – 234ق)، از پیشروان علوم حدیث در بغداد است. این کتاب در معرفی برخی روایات معلل و تشخیص آن‌ها از روایات صحیح به رشته تحریر درآمده است.

العلل (مدیني)
پدیدآوران	مدینی‌، علی‌ بن‌ عبدالله‌ (نويسنده) اعظمی، محمد مصطفی (محقق)
ناشر	المکتب الإسلامي
مکان نشر	سوریه - دمشق ** لبنان - بیروت
سال نشر	1980م
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	26 م 427 ع 297 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

یکی از دانش‌های مهم علوم حدیثی، علم «علل ‌الحدیث» است. علمای حدیث، کتب فراوانی را در این‌باره با نام «العلل» نوشته‌اند که برخی از آن‌ها از میان مؤلفان اهل سنت، عبارتند از: یحیی بن معین (متوفی 233ق)، علی بن مدینی (متوفی 234ق) و احمد بن حنبل (متوفی 241ق).‏ در این میان برخی شاگردان ابن مدینی چون بخاری و ابوداوود عمق آگاهی او را به حدیث گوشزد کرده‌اند و در برخی زمینه‌ها چون علل ‌الحدیث، او را بر احمد بن حنبل و یحیی بن معین ترجیح داده‌اند‏.

محمد بن احمد بن براء، این کتاب را از ابن مدینی، به‌صورت قرائت بر وی، روایت کرده است؛ بنابراین، کتاب به دست ابن مدینی اتمام یافته است؛ لکن ابن براء نصوصی دیگر را از کتب ابن مدینی انتخاب کرده و بدون آنکه بر وی قرائت نماید، به آن افزوده است؛ پس مجموع کتاب تألیف ابن مدینی است، اگرچه ابن براء در تنظیم و ترتیب آن دخیل بوده است‏.

متن کتاب با ذکر سند آن آغاز شده است.‏ در اصطلاح علم درایه، به حدیثی معلل گویند که دارای ضعفی در سند یا متن است که در ظاهر مشهود نیست، عیب آن مخفی است، ولی ظاهراً بی‌عیب جلوه می‌کند و جامع شرایط صحت است. بنابراین هنگامی حدیث را معلل می‌نامند که وجود علت، مظنون باشد.‏ ابن مدینی در این کتاب ابتدا راویان و طرق روایت آنها و پس از آن احادیث معلل را ذکر کرده است. وی نظر خود را با لفظ «و الحديث عندي» مطرح کرده است. در ضمن مباحث، سال وفات محدثین را نیز لیست کرده است‏.

این کتاب بار دیگر به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی در حلب (1980م)، به طبع رسیده است‏.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. میرجلیلی، علی‌محمد، «راه شناخت علل الحدیث»، حدیث‌پژوهی، پاییز و زمستان 1390، شماره 6، ص79 تا 114:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/864767

1. بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج4، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.