الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)
الطبقات الكبری مجموعه‌ای روایی در موضوع زندگى صحابه نوشته محمد بن سعد (متوفای 230ق) مشهور به كاتب واقدى محدث، نسب‌شناس و سيره‌نويس معروف قرن دوم و سوم هجرى است.
| الطبقات الکبری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عطا، محمد عبدالقادر (محقق) ابن سعد، محمد بن سعد (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1410 ق یا 1990 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام -- سرگذشتنامه
تابعین و اتباع تابعین صحابه محمد(ص)، پیامبر اسلام، ۵۳ قبل از هجرت - ۱۱ق. -- سرگذشتنامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 9 |
| کد کنگره | BP 21 /الف2ط2 1369 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلف علاوه بر اطلاعات گسترده‌اى كه درباره صحابه و تابعين و عالمان مسلمان تا زمان خود آورده، به شرحى نسبتاً مفصل از زندگانى رسول خدا(ص) پرداخته است. در اين كتاب همچنين به مناسبت صحابه و تابعين، شرح حال مختصرى از پنج امام نخست شیعیان ارائه مى‌شود. این کتاب متضمن شرح حال 4250 تن از اشخاصى است كه به نوعى، سهمى در مصاحبت با پيامبر(ص) داشته‌اند. ششصد تن از اين تعداد زن هستند.
محتواى كتاب
اين كتاب به منظور شناسايى طبقه‌هاى نخست صحابه و تابعين تأليف شده و پس از شرح زندگانى و مغازى پيامبر(ص)، به ترتيب از صحابه حاضر در جنگ بدر، غير بدرى‌ها، صحابه‌اى كه به شهرهاى مختلف هجرت كره و در آنجا سكونت كرده‌اند، طبقات هفت‌گانه تابعين و سرانجام زنان صحابى سخن گفته است. مجموع اين مطالب در چاپ مشهور كنونى كتاب طبقات ضمن هشت جلد منتشر شده است. دو جلد نخست از اين مجموعه به سيره و مغازى رسول خدا(ص) اختصاص دارد.
شرح حال صحابه و تابعين از جلد سوم آغاز شده و اين بخش كتاب است كه به شيوۀ طبقات تنظيم گرديده.محور اصلى در تقسيم طبقه‌ها، سابقه در اسلام(عنصر زمان) و محل اقامت صحابه و تابعين (عنصر مكان) است.ابن سعد در درون اين تقسيم‌بندى كلى،تقسيمات جزئى‌ترى نيز قائل شده است كه اساس آن، در خصوص اصحاب، تقسيمات قبايلى و درخصوص تابعين، اين است كه هريك، راوى كداميك از اصحاب بوده‌اند.
جلد هشتم كتاب اختصاص به شرح حال زنان دارد. روايات ابن سعد غالبا با ذكر سلسلۀ كامل اسناد - و البته بدون ذكر منابع - نقل شده است.
حجم مندرجات و اطلاعات داده شده در شرح حالها بسيار متفاوت است: درمورد صحابه و بزرگان تابعان در نهايت دقت و همراه با تفصيل بسيار است و هرچه از طبقه اول دورتر مى‌شويم شرح حالها مختصرتر و از اهميت آنها كاسته مى‌شود، تا جايى كه در برخى موارد صرفا به ذكر نام بسنده شده است. كتاب به لحاظ اشتمال بر اخبار تاريخى فراوانى كه ذيل احوال رجال هرطبقه آمده، از مهمترين منابع تاريخ دو قرن نخست اسلامى است. جلد پايانى كتاب به فهارس تفصيلى اختصاص دارد.
به دليل تقسيم‌بندى خاص ابن سعد در اين كتاب كه بر اساس شيوه ادارى خليفه دوم و به ترتيب زمان اسلام آوردن افراد است، شرح‌حال برخى افراد دو بار ارائه مى‌شود مثلاً حضرت على(ع) يك بار ذيل بدريين در جلد دوم و بار ديگر ذيل صحابه ساكن كوفه آمده است. طبعاً شرح حال نخست با تفصيل بيشترى انجام شده است.
روش تأليف
ابن سعد ابتدا آگاهى‌هایى در مورد نسب شخص به دست داده كه اهميت دارد و پس از اخبار مربوط به او، از قيافه و آرايش و لباس سخن مى‌گويد كه اين قبيل آگاهى‌ها در منابع ديگر كمتر يافت مى‌شود. به همين جهت كهن‌ترين آگاهى‌هاى شمايل شناسه‌گانه پيامبر اكرم(ص) و صحابه و تابعين را بايد از اين كتاب دانست.
كتاب طبقات ابن سعد از منابع دست اول تاريخ اسلام به شمار مى‌رود و به دليل قدمت آن، مشتمل بر مطالبى ارزشمند و گاه منحصر به فرد است.
منابع کتاب
وى در اين كتاب از روايات استاد خود واقدى و كتاب مشهور او المغازى و ديگر آثار از دست رفته او، همچنين كتب محدثان و مورخانى چون كلبى، هيثم بن عدى و مداينى بهره گرفته است. گفته مى‌شود هشتاد در صد از نقل‌هاى دو جزء نخست كتاب طبقات به نقل از واقدى است.
ابن سعد در اين كتاب بر شيوه معمول نويسندگان زمان خود يعنى حديث‌نگارى عمل كرده و در همه موارد مقيد به نقل اسناد خود است. شمار مشايخ او در اين كتاب نزدیک 250 نفر مى‌باشد.