دبستان مذاهب
دبستان مذاهب، تألیف موبدی زرتشتی به نام کیخسرو اسفندیار، همان گونه که از نامش پیداست، مشتمل است بر تعلیم عقاید و تفکرات ادیان و مذاهب دینی که با نثری قدیمی به نگارش درآمده است.
| دبستان مذاهب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فانی کشمیری، محسن بن حسن (نويسنده) اسفندیار، کیخسرو بن آذرکیوان (گردآورنده) |
| ناشر | طهوری |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1362ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | اسلام - فرقهها - هندوییسم - فرقهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ف2د2 236 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده در مقدمه، کتابش را این‌گونه معرفی کرده است: «در این نامه موسوم به دبستان، لختی از دانش و کنش و کیش باستانی گروه و گفتار و کردار بازپسین انبوه، از آشکاراشناسان و نهان‌بینان و صورت‌پرستان و معنی‌گزینان بی‌کم‌وکاست و بغض و حسد و اثبات و ابطال، گزارده آمد»[۱].
کتاب، مشتمل بر دوازده تعلیم در عقاید پارسیان، هندوان، تبتیان، یهودیان، ترسایان، مسلمانان، صادقیه، واحدیه، روشنیان، الهیه و حکما و صوفیه است. هریک از تعالیم مشتمل بر مباحثی تحت عنوان «نظر» است. بیشترین نظرها (پانزده نظر) در ذیل تعلیم اول، یعنی عقاید پارسیان است. در ابتدای اولین نظر می‌خوانیم: «پارسیان که ایشان را ایرانیان نیز خوانند، گروهی هستند که ایشان را ایزدیان و یزدانیان و آبادیان و سپاسیان و... گویند و این گروه بر آنند که کنه برتر گوهر خدای تعالی و تقدس را به تنومندی خرد و نیروی روان، دانستن نتوان. هستی و یکتایی و کسایی – یعنی تشخص - و همه همایون صفات، از علم و حیات، عین ذات مقدس او است و...»[۲].
در آخرین تعلیم، یعنی تعلیم صوفیه نیز چنین می‌خوانیم: «نامه‌نگار، با بسیاری از سالکان مسلک صوفیه و عرفای این طایفه والاشأن صحبت داشته؛ اگر همه را بنگارد، نامه مطول گردد و... اما گروهی دیگر که با وجود اثبات عالم محسوس و معقول و نیروی خرد، ایمان به انبیا دارند. گویند این طبقه برای نکویی آفریدگان حق و انتظام بلاد، شریعت برنهادند و ایشان را علم بدین امور بر وجه اتم و اکمل حاصل است، مؤیدند از جانب واجب الوجود به اثبات احکام و تبیین حلال و حرام و...»[۳].
نویسنده در انتهای کتاب سبب نگارش آن را گلایه بعضی از اعزه از نگارش جانب‌دارانه کتب ملل و نحل در معرفی عقاید و مذاهب دانسته است و ادعا کرده که از تعصب در نگارش کتاب خودداری کرده است: «... و نامه‌نگار را از این گزارش جز منصب ترجمانی نیست»[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.