الحطة في الصحاح الستة
الحطة في ذكر الصحاح الستة، اثری از ابوالطیب صدیق حسن خان قنوجی (1248-1307ق)، پیرامون صحاح شش‌گانه و پاره‌ای از مباحث مربوط به حدیث است که با تحقیق علی حسن حلبی به چاپ رسیده است. برخی، از این کتاب با عنوان «الخطة في ذكر الصحاح الستة» نام برده‌اند[۱].
| الحطة في الصحاح الستة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صدیق‌حسن‌خان، محمدصدیق (نويسنده) حلبی، علی بن حسن (محقق) |
| ناشر | دار الجيل ** دار عمار |
| مکان نشر | عمان ** لبنان - بیروت |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ص4ح6 106/6 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نوشتار حاضر، مشتمل بر مباحثی در خصوص کتب صحاح شش‌گانه اهل سنت، یعنی: بخاری، مسلم، ترمذی، ابوداود، نسایی و ابن ماجه، به‌اضافه مسند احمد بن حنبل و موطأ مالک بن انس و برخی مباحث دیگر در علوم الحدیث است[۲].
نویسنده، کتاب خود را با تکیه بر مصادر متنوع حدیث، تاریخ و تراجم و غیره به نگارش درآورده است. بیشترین منابعی که نویسنده از آنها استفاد کرده و به آنها اشاره نموده، حدود یازده اثر است؛ از قبیل: كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون نوشته حاجی خلیفه، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان ابن خلکان، بستان المحدثين و همچنین العجالة النافعة نوشته محدث دهلوی، حجة الله البالغة ولی‌الله دهلوی، تهذيب الأسماء و اللغات نووی و...[۳].
کتاب در دو مقدمه و پنج باب ترتیب یافته است. دو مقدمه مهم کتاب به فضیلت علم و علما به شکل عام و فضیلت علم حدیث و محدثین به شکل خاص اختصاص یافته است. در باب اول، به مسائل مهمی پیرامون حدیث از قبیل گردآوری و تألیف حدیث، انواع کتب حدیث و... پرداخته شده است. در باب دوم، از علوم منشعب از علم حدیث و مرتبط با آن سخن به میان آمده و نخست به معرفی علم حدیث، سپس ذکر ناسخ و منسوخ آن، جرح و تعدیل، حدیث غریب و... اشاره شده است. در باب سوم، مطالبی در مورد طبقات حدیث، احادیثی که در احکام به آنها استدلال شده، تدریس حدیث و صفات محدث و... ذکر شده است. باب چهارم که مشتمل بر مباحث اصلی کتاب است، به ذکر کتاب‌های شش‌گانه حدیث و فضایل، شروح، حواشی و استدراکات آنها پرداخته شده و به اهمیت این کتاب‌ها و ستایش آنها توسط علما، اشاره شده است. علاوه بر این نویسنده، مطالبی پیرامون موطأ مالک در این باب افزوده و سخن خود را با مطالبی درباره مسند احمد بن حنبل و آنچه به آن مرتبط است پایان داده است. وی باب پنجم را به ائمه شش‌گانه حدیث، سیره، فضایل و آنچه درباره آنها گفته شده، اختصاص داده و کتاب را با ذکر زندگی‌نامه خود به پایان رسانده است[۴].
نویسنده در این اثر به‌مانند شیوه نوشته‌هایی که در اصطلاح حدیث تدوین شده، به مباحث معروف در این‌باره از قبیل تعریف حدیث، اقسام و احکام آن نپرداخته است؛ به‌گونه‌ای که این کتاب تکرار مطالب کتاب‌های یادشده نبوده، بلکه می‌توان آن را تکمیل‌کننده آنها دانست و در حقیقت این امر از ویژگی‌های کتاب است[۵].
محقق، علاوه بر تحقیق متن و تعلیق بر برخی از مطالب آن، به استخراج و مستندسازی احادیث و همچنین توضیح برخی مطالب و بیان آنچه نویسنده در آن به‌اشتباه افتاده، در پاورقی پرداخته است[۶].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه محقق.
- رفاعى، عبدالجبار، «معجم ما كتب عن الرسول و أهل‌البیت صلوات الله عليهم»، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1371ش، چاپ اول.