المستقصی في أمثال العرب
المستقصى في امثال العرب تألیف جارالله محمد بن عمر زمخشرى متوفاى 538 ه.ق است كه به زبان عربى پيرامون مسائل لغت و نحو و قصه‌هایى كه به امثال عرب متعلق است، نوشته است.
| المستقصی في أمثال العرب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زمخشری، محمود بن عمر (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1407 ق |
| چاپ | 2 |
| موضوع | شعر عربی ضرب المثلهای عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | PN 6519 /ز8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
با مقدم‌هاى از شرح حال مؤلف و نسخه‌هاى كتاب، آغاز مى‌گردد و در ادامه با مقدمه مؤلف و سپس ذكر امثال عربى كه با حرف الف، در جزء اول، و مابقى حروف در جزء دوم دنبال مى‌گردد.
گزارش محتوا
شامل بهترين مثالها كه بر طبق حروف هجاء ترتيب يافته و مثالهاى تكرارى در آن يافت نمى‌شود.
اين مثالها، از امثله دوران عرب جاهلى است كه مطالعه پيرامون آن ما را با عصر جاهلى و طبائع اعراب آن دوره آشنا مى‌كند و شناختى از مقدار معرفت آنان به طبايع حيوان -چه وحشى و چه غيره- و همچنين به عادات پرندگان و حشرات زمين، به خواننده مى‌دهد.
وى اين كتاب را بعد از برگشت از مكه تدوين نمود و در سال 499 ه.ق به اتمام رسانيد.
مثالهاى آن را ادبا و كاتبان در انشائات و رسائل خود به كار مى‌گيرند، زيرا كه تاثير عميقى در نفوس دارد و امثال، نتيجه افكار و قرائض افكارشان است. لذا اخلاق مردم و عادات آنان چه متمدن و چه غير آن را معرفى مى‌كند. علاوه بر اين، شعر در بين اعراب به صورت فطرى در آمده بوده و با حفظ آن انساب خود را به خاطر مى‌سپردند و مخزن علم و منتهاى حكمتشان بوده و با آن امور خود را به انتها مى‌رساندند.
مؤلف جميع اقسام امثال چه عالمانه و چه عاميانه، چه جديد و چه قديمى، از اشعار و امثالى كه در سينه‌هاى نقل مى‌شده را جمع نموده، لذا كتابش شامل 3461 مثل گرديده كه 1917 مثل آن در جلد اول و 1544 مثل آن در جلد دوم يافت مى‌شود.
فصل اول كتاب كه در همزه است، بزرگترين فصل كتاب مى‌باشد و فصول باقى از باء تا ياء در صفحات ديگر اين دو جلد مكتوب شده است.
در حواشى كتاب بعضى از كلمات مغلق، شرح شده است.
وضعيت كتاب
فهرستى از امثال كه از نسخه مصر، ساقط گرديده در ابتداى كتاب پس از مقدمه ذكر شده است.
در ابتداى كتاب فهرستى از مطالب دو جزء كتاب ذكر شده است و در پایان هر جلد نيز فهرستى از اعلام و قبائل مربوط به همان جلد ذكر گرديده است. جزء اول كتاب مربوط به حرف الف و جزء دوم با حرف باء شروع و با حرف ياء ختم مى‌شود.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب