الأصول الوسيط؛ مصباح الهدى
الأصول الوسيط ومصباح الهدى، دو اثر در اصول فقه، از آخرین نوشته‌های میرزا مهدی اصفهانی(۱۳۰۳-۱۳۶۵ق) از عالمان شیعه قرن چهاردهم قمری و بنیان‌گذار مکتب معارفی خراسان یا مکتب تفکیک است که با تحقیق مؤسسه معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام عرضه شده است.
| الأصول الوسيط؛ مصباح الهدى | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اصفهانی، مهدی (نويسنده) موسسه معارف اهل البیت علیهم‌السلام (سایر) |
| سال نشر | 1438ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اصول فقه شیعه - قرن 14 - عقل (اصول فقه) - اصفهانی، مهدی، 1264 - 1325. -- سرگذشتنامه - اصول الفقه -- حجیة خبر الثقه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الأصول الوسيط، از جمله تألیفات اصولی میرزای اصفهانی که مشتمل بر سلسله کاملی از دروس اصول است و سبب نام‌گذاری کتاب، یا به‌خاطر حجم آن و پرهیز از ایجاز و تطویل در بحثهای آن است، یا اشاره به این است که مضمون آن، تبیین روش وسط و معتدل از دیگر روش‌های اصولی است.[۱]
این اثر، از جمله آخرین تألیفات مؤلف در علم اصول است و معروف است که وی بعد از آن، کتاب دیگری در این علم نوشته و نامش را «مصباح الهدایه» گذاشته که حجمی کمتر و اختصاری بیشتر دارد و حاوی اهم آرای نویسنده در علم اصول است. [۲]
هنگام موازنه بین آثار اصولی میرزای اصفهانی، قبل از الأصول الوسيط و مصباح‌الهدایه با مطالب این دو اثر، برای ما روشن می‌شود که وی در این‌ها، برخلاف آثار قبلی، از اشاره به نظرات و اقوال دیگران اجتناب می‌کند و آرای مخصوص خود را ذکر می‌کند. [۳]
مؤلف، علم اصول را به دو قسم: 1-بحث الفاظ 2- حجج شرعی و اصول عملیه، تقسیم می‌کند و سپس، بحث الفاظ را در چهار مقام بیان می‌کند:1-مبادی اساسی برای لغت 2-هیئت‌های افرادی مثل صیغه امرونهی 3-مفاهیم افرادی مثل عام و خاص و مطلق و مقید 4-هیئت‌های ترکیبی مثل مفهوم قضیه شرطیه. در آخر کتاب، موضوع تعارض اخبار و بحث در تفاصیل و ابعاد و وجوه متعدد آن و در قسمت پایانی خاتمه، بحث سایر امارات آمده است.[۴]
«مصباح‌الهدایه» آخرین اثر از تصنیفات مهم میرزای اصفهانی، در علم اصول، به‌حساب می‌آید؛ وی متذکر می‌شود که سلسله کاملی از دروس علم اصول را، بعد از حذف آنچه را که زائد و غیرضروری می‌دانسته، به‌اختصار در این اثر، وارد کرده و برخلاف آثار قبلی‌اش، در این رساله، اشاره به آرای دیگران در موضوعات را کم کرده و از نقد و بررسی آنها اجتناب کرده است.این رساله، آخرین آرای مؤلف، در مورد اهم مباحث علم اصول را شامل می‌شود و ایشان در مقدمه همین اثر تصریح می‌کند که این رساله، به منزله مقدمه کتاب فقهی‌اش «الجنات الرضویة» است. [۵]
نویسنده، بعد از مقدمه‌ای درباره علم اصول، همه مسائل این علم را جمع کرده و در هشت اصل خلاصه کرده است:
- حجیت عقل؛
- حجیت علم؛
- یقین حاصل از منشأ عقلایی و حجیت آن؛
- حجیت ظواهر کلام؛
- حجیت خبر ثقه؛
- حجیت یقین به چیزی و حجیت بقای آن (استصحاب)؛
- حجیت تذکر عامل حین عمل بر صحت وقوع عمل؛
- وظیفه مکلف هنگام جهل و عدم علم به‌حکم. [۶]
محقق، در این دو اثر، کار مقابله نسخ متفاوت و مستندسازی آیات و روایات و به‌کارگیری علامات و اصطلاحات توضیح‌دهنده متن را انجام داده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه تحقیق