المباحث الرجالية
المباحث الرجالیة، نوشته پژوهشگر معاصر شیعه؛ عادل هاشم، پژوهشی نوآورانه باهدف تصحیح و تکمیل شیوه آموزش علم رجال در حوزه‌های علمیه است و دانش شناخت راویان احادیث را در 2 سطح مقدماتی و متوسط برای علاقه‌مندان علوم اسلامی معرفی می‌کند.
| المباحث الرجالية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | هاشم، عادل (نويسنده) |
| سال نشر | 1398ش - 1440ق - 2019م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 153/5/م7غ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
عادل هاشم، با تأکید بر اینکه شکاف بزرگی بین کم‌وکیف مطالب مطرح شده در دروس عمومی و تخصصی این علم وجود دارد به صورتی که دانش‌پژوه حوزه‌های علمیه در دروس به‌اصطلاح خارج، ناگهان وارد دریای متلاطمی از مباحث عمیق و چالش‌برانگیز می‌شود و بسیاری از مبانی و نظریه‌ها برایش روشن نیست؛ افزوده است: کتاب حاضر برای جبران این نقص و آماده‌کردن دانش‌پژوهان حوزه برای ورود به اجتهاد رجالی تألیف شده است. امروزه شاهد توجه فراوانی در پژوهش‌های حوزه علمیه نجف اشرف به مباحث رجالی هستیم که تصادفی نیست و ثمره مبانی رجالی است که فقیهان شیعه برای خود برگزیده‌اند. [۱]
امتیازات
نویسنده، چند ویژگی برای اثر حاضر برشمرده است از جمله:
- عموم مباحث را به‌صورت ابتدایی و در یک سطح مطرح کردیم تا اصل مطلب و تاریخش و عمده نظریات در آن روشن شود و نقد آرای مطرح‌شده و بیان نظریه مختار را به حلقه‌های بالاتر واگذار کردیم.
- برخی از مباحث اصولی مرتبط را نیز مطرح کردیم؛ مانند قاعده تسامح در ادله سنن و ارتباطش با علم رجال و...
- این مسائل برای طلاب حوزه‌های علمیه تدریس شد و از آن استفاده فراوانی کردم و بعد از دریافتن نظرات آنان، مطالبی افزودم یا کاستم و معلوم شد که برخی از مطالب، ناقص است و یا پیچیده است و نیاز به توضیح دارد و به تکمیل آن پرداختم تا متناسب شود. [۲]
ساختار و محتوا
این اثر، از 20 فصل به ترتیب ذیل تشکیل شده است:
- جلد اول
- مقدمات
- نگرشی اجمالی به تاریخ علم رجال
- اصول و کتاب‌های رجالی
- ملاک حجیت سخن رجالی
- مکتب حجیت خبر از راه وثوق به صدور آن
- الفاظ جرح‌وتعدیل
- توثیق‌های عمومی
- کتاب‌های چهارگانه
- شیعه و فرقه‌های آن در طول تاریخ
- تقسیمات خبر و راه‌های دریافت خبر و چگونگی نقل آن
- فایده‌های رجالی.
- جلد دوم
- نگاهی کلی به اصول تطبیق علم رجال و تقریب فراوانی روایات و متوسط آن به زبان آمار
- ادامه سخن در برخی از اصول رجالی
- تتمه کلام در ملاک حجیت سخن رجالی
- تتمه کلام در مسلک وثوق و مسلک وثاقت
- تتمه کلام در الفاظ جرح‌وتعدیل
- تتمه کلام در توثیقات عمومی
- حدیث و عوامل پیدایش نقص و اشکال در آن، عوامل اختلاف حدیث و پدیده حدیث‌سازی و عوامل آن
- معرفی برخی از کتاب‌های روایی فقهی
- فایده‌های متفرقه.
راویان تفسیر علی بن ابراهیم قمی
نویسنده برای کمک به آموزش بهتر، از آمار و جدول نیز استفاده کرده و به‌عنوان‌مثال، اسامی یکایک راویان واردشده در تفسیر علی بن ابراهیم قمی را با ذکر جلد و صفحه موردنظر، استقصا کرده و در جدولی به ترتیب الفبایی نام راوی، آورده است. بر طبق این جدول، آمار دقیق این راویان، عبارت از 535 نفر است. [۳]
سرمایه‌ها و سرآغازها
عادل هاشم، در مواردی، مطالبی گزیده، شفاف و راهگشا برای آغازگران پژوهش رجالی آورده و خودش آشکارا اعلام کرده که این «نقطه آغاز» است و «نقطه پایان»نیست تا شوق تحقیق در علاقه‌مندان برانگیخته شود. او به‌عنوان‌مثال، برای شناخت راویان مجهول، 67 قضیه کوتاه و رسا به ترتیب الفبایی نام راویان تنظیم کرده و از جمله چنین نوشته است:
- هر «ابراهیم بن شعیب»ی مجهول است.
- هر «أسباط»ی مجهول است.
- هر «اسحاق بن ابراهیم»ی مجهول است.
- هر «اسماعیل بن عبدالله»ی مجهول است.
- هر «ثابت» و «ثبیت»ی مجهول است.
- هر «جارود»ی مجهول است به‌جز <<جارود بن منذر>>.
- هر «جبیر»ی مجهول است. [۴]
نمونه مباحث
- نویسنده بعد از توضیحی تاریخی درباره چگونگی پیدایش نظریه تعویض سند، نوشته است: گمان نشود که پژوهش در این نظریه، از نوع پژوهش‌های نظری و بدون فایده عملی است؛ بلکه این نظریه، نتایج کاربردی روشنی دارد؛ از جمله:
- وقتی درستی برخی از صورت‌های این نظریه، مشخص شد؛ معنایش این می‌شود که نظریه مذکور به‌صورت اجمال، صحیح است و بر طبق این صحت، گروهی از روایات ضعیف را می‌توان تصحیح کرد و این نتیجه، باعث گسترش دایره روایات معتبر در نزد فقیه می‌شود و توانایی او بر استدلال فقهی بر موضوعات یا تفصیلات و صور جدید، افزایش می‌یابد.
- به‌عنوان‌مثال، محقق خوئی در مستند الناسک في شرح المناسک بر اساس نظریه تعویض و با تصحیح طریق صدوق به «جمیل بن صالح» و «جمیل بن دراج»، روایتی را در باب کفارات، صحیح شمرده و بر طبق آن، نظر فقهی خودش را بیان کرده است. [۵]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.