الدر الملتقط في تبین الغلط
الدر الملتقط في تبين الغلط، اثر ابو الفضائل حسن بن محمد بن حسن صغانی (650-577ق) است که درباره احادیث جعلی نوشته شده است. این اثر به‌همراه رساله‌ای به نام «الموضوعات»، اثر مؤلف یادشده، با تحقیق و تصحیح ابوالفدا عبدالله قاضی عرضه گردیده است.
| الدر الملتقط في تبین الغلط | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صاغانی، حسن بن محمد (نويسنده) قاضی، ابوالفداء عبدالله (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب الموضوعات |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1405ق - 1985م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ص7د4 144/4 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
صغانی در الدر الملتقط، وضعیت احادیث جعلی را که در کتاب «شهاب قضاعی» و در ذیل آن، در کتاب «نُجَم» از اقلیشی آمده است، مشخص نموده و بررسی می‌کند. او احادیث جعلی را که بر زبان‌ها جاری و شهره‌اند به‌همراه کتاب‌های موضوعه می‌نمایاند و هُشدارگونه، هرکدام را به‌ایجاز و بدون تفصیل توضیح می‌دهد[۱].
صغانی درباره احادیث جعلی دو کتاب دارد: کتاب «الموضوعات»، و اثری مبسوط‌تر به نام «الدر الملتقط في تبين الغلط». بر روش صغانی درباره احادیث جعلی، نقدهایی شده است؛ به‌طوری‌که برخی او را از جمله متشدّدین (سخت‌گیران) بشمار آورده و حکم او به مجعول بودن را در بسیاری از احادیث، درست ندانسته‌اند[۲].
الموضوعات
صغانی در این کتاب به حدیث‌های جعلی که شهره شده‌اند، می‌پردازد و از داستان‌سرایانی گلایه می‌کند که روایت‌های بی‌پایه را بر فراز منبرها و در مجلس‌ها می‌خوانند و صوفیان و فقیهان نیز، در خانقاه‌ها و مدرسه‌های علمیه از آن‌ها یاد می‌کنند تا جایی که متاسفانه، این مجعولات در میان مردم رواج یافته‌اند. او در این میان، جایگاه عالمان حدیث را برای مقابله با این جعلیات ممتاز می‌داند.
صغانی در کار بررسی روایات جعلی، 136 حدیث موضوعه را بدون اینکه چرایی جعلشان را بیان کند، آورده است. شاید ازاین‌رو است که پیش از او، عالمی چون «ابن جوزی» حق مطلب را ادا نموده است؛ یا برای این است که صغانی آن را برای عموم مردم که تخصصی در جرح و تعدیل روایات ندارند، نوشته است. او در نوشتارش کذابان مشهور را نام برده و آنان را به‌اختصار می‌شناساند[۳].
محقق (ابوالفدا عبدالله قاضی)، چون‌که متن کتاب حاضر را دربردارنده دو اثر از دو محدث دیگر می‌بیند، درباره آن دو نویسنده و آثارشان (قضاعی و کتاب او «الشهاب في الحكم و الأمثال» و اقلیشی و کتابش «نُجَم») توضیحاتی را آورده است[۴]. او خود، توضیحات مبسوطی را از متن و درباره راویان و احادیث جعلی و نیز درباره منابعی که این احادیث را ذکر کرده‌اند، در پاورقی آورده است[۵].
محقق، این اثر را از روی نسخه خطی که در «دارالكتب المصرية» است، تهیه کرده است. در آن نسخه، بخشی با عنوان «أحاديث القصاص» نوشته ابن تیمیه وجود دارد که «الدر الملتقط» در صفحه‌های 6 تا 9 آن درج شده است[۶]. او در پایان الدر الملتقط، موضوعات تفصیلی، احادیث و موضوعات اجمالی را فهرست کرده است[۷]. همچنین، در پایان کتاب، فهرست احادیثی را که در «الموضوعات» آمده، به‌همراه احادیث مجملی که نص آن‌ها در متن آن رساله درج نشده، آورده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه مصحح و متن کتاب.
- کتانی، محمد بن جعفر، «الرسالةالمستطرفة لبيان مشهور كتب السنة المشرفة»، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳.