شرح حدیث ثقلین
شرح حدیث ثقلین تألیف کاظم محمّدی می‌باشد و مشتمل بر شرحی است بر حدیث مشهور نبوی که مهمترین منابع شیعه و سنّی آن را روایت کرده‌اند و متن آن حدیث شریف چنین است: «انّی تارک فیکم الثّقلین کتاب الله عزّ و جلّ و عترتی اهل بیتی، ألا و هما الخلیفتان من بعدی و لن یفترقا حتّی یردا علیّ الحوض». نمونه‌های دیگری از این حدیث در متن کتاب مورد توجّه قرار گرفته است.
| شرح حدیث ثقلین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کاظم محمّدی (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات نجم کبری |
| مکان نشر | ایران ـ کرج |
| سال نشر | 1392 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 9-6-91374-964-978 |
| موضوع | احادیث خاص (ثقلین). نقد و تفسیر |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP3م442 70ث/145 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با مقدّمه‌ای بسیار کوتاه آغاز می‌شود که نویسنده به تاریخ پر فراز و نشیب اسلام و به ویژه تشیّع اشاره کرده و محوریّت خود را در بحث بر روی حدیث ثقلین گذاشته است. در همان مقدّمه بیان داشته که این نوشته شاید نخستین شرح و تفسیر بر حدیث مورد نظر باشد [۱]. و نهایتاً این اثر را خدمتی به اسلام و پیامبر و اهل بیت و جامعه ی بزرگ اسلامی منظور نموده است.
کتاب دارای 17 بخش است که با شماره مسلسل مشخّص شده است. اغلب بخش‌ها دارای زیر مجموعه‌ای است که نویسنده در آن باره بحث کرده و هر یک را شاهد و سندی بر شرح و تفسیر خود آورده است. در مواردی هم در طول کتاب به شواهد تاریخی اشاره کرده که خواننده را همراه خود به حرکت و پویایی می‌کشاند.
فهرست کامل مطالب کتاب بدون قید زیرمجموعه‌ها بدین شرح است:
مقدّمه، 1- شرح حدیث ثقلین، 2- اهل بیت در قرآن، 3- وصف اهل بیت، 4- ماجرای فدک، 5- ویژگی‌های اهل بیت، 6- عصمت حضرت زهرا از زبان پیامبر خدا، 7- احترام خانه ی فاطمه در قرآن و سنّت، 8- هتک حرمت خانه ی فاطمه، 9- اهل بیت چه کسانی هستند؟، 10- اهل بیت در حدیث نبوی، 11- راویان حدیث ثقلین، 12- حدیث ثقلین در دیگر منابع، 13- اعتصام به حبل الله، 14- ظرافت حدیث ثقلین، 15- ماجرای «حسبنا کتاب الله»، 16- نگاهی به روایات جعلی و ناباور، 17- آخرین کلام.
گزارش محتوا
مقدّمه با آنکه مختصر است ولی اشاره به اهمّیّت بحث دارد و خواننده را مشتاق می‌کند تا بحث را دنبال کند.
کتاب دارای فهرستی جامع از مطالب مورد نظر برای تمهید و گستردن بحث است، ضمن این که استنادات مکرّر به روایات از منابع هر دو فرقه را در بر دارد و هم این که استنادات تاریخی و تحلیل‌های مهم عقلی را چاشنی بحث کرده است. روایات را با قوام آیات مورد سنجش قرار داده و شواهد فراوانی برای تأیید اصل حدیث ثقلین با تفاسیر خاص خود مقرّر داشته است.
نخستین بخش کتاب که نام کتاب هم از همین بخش اخذ شده است زمینه چینی کاملی برای ورود به مقوله ی اصلی را هماهنگ می‌کند. در همان ابتدا از قول منابعی چون اکمال الدّین و امالی و بحار الانوار روایت کتاب را بیان و شرح خود را مبتنی بر همان روایت آغاز می‌کند و پیوستگی قرآن و عترت را به نیکی شرح می‌دهد [۲]. ابتنای بحث در تفسیر و معرّفی اهل‌بیت بر مرکزیّت امام علی است که روایات متعدّدی را در معیّت «علی و قرآن» و همینطور قرآن و علی می‌آورد بعد از آن برای تثبیت بیشتر روایاتی دیگر را تحت عنوان «حق و علی» و همینطور «علی و حق» نقل می کند و در آخر هر سه مورد را در روایات جستجو و مورد نظر قرار می دهد، یعنی: «حق، قرآن و امام علی».
در همین بخش و دیگر فصول کتاب با تعدّد منابع از هر دو فرقه مواجه می‌شویم که بحث را به طور عالمانه و دقیق پیش می‌برد و جای ابهامی در تبیین مسئله باقی نمی‌گذارد. از جمله منابعی که در همان بخش نخست مورد استفاده و استناد قرار گرفته، غیر از آنچه که گفته شد میتوان به این آثار نیز نظر داشت: مسند احمد بن حنبل، المناقب ابن شهر آشوب، المناقب خوارزمی، تیسیر المطالب فی امالی أبی طالب، الغدیر، عیون اخبار الرّضا.
آخرین بحث کتاب با روایتی از راوی شهیر ابی سعید الخدری آغاز می‌شود که راوی «حدیث ثقلین» است. بعد از آن روایات مشابهی را از دیگر راویان نامور به مانند: زیدبن ارقم، معاویة بن وهب و زیدبن ثابت می‌آورد و با روایات برخی از بزرگان به مانند احمد بن حنبل، حاکم نیشابوری، فقیه شافعی ابن مغازلی، محب‌الدین طبری تثبیت و تأیید و تأکید می‌کند. [۳]. آخرین عبارات نویسنده چنین است: خوشا آنان که در مدار قرآن باقی ماندند و تسلیم حکم نبی شدند و از قرآن و عترت دور نگشتند. [۴].
ویژگیها
در بررسی ابتدایی کتاب شرح حدیث ثقلین میتوان برخی موارد را مورد نظر قرار داد:
- نخست موضوع کتاب است که اگر هم دیرینه و پیشینه‌ای داشته باشد بسیار نادر است و آن هم شرح حدیث است، زیرا تفسیر حدیث بر خلاف تفسیر قرآن چندان شیوع و گسترش نداشته است.
- کتاب سرشار از آیات و روایاتی است که در تفسیر این حدیث مورد استفاده قرار گرفته و کاری تفسیری ـ عقلی را مدّ نظر قرار داده است.
- استنادات عقلی کتاب در شرح و تفسیر و اثبات مطلب از نقاط ارزنده و بسیار چشمگیر آن است که برای خوانندگان قهراً مورد توجّه قرار خواهد گرفت، خاصه در بخش چهارم کتاب، یعنی ماجرای فدک که بحثی استدلالی ـ عقلی و حقوقی را به نحوی قابل قبول بیان می کند که کسی نمی‌تواند منکر آن شود. [۵].
- از دیگر ویژگی‌های کتاب گذشته از ذکر منابع و مآخد زیاد و متعدّد فریقین، فصل یازدهم کتاب است که به معرّفی راویان حدیث ثقلین اشاره می کند. در این بخش به 24 فرد اشاره می کند که راوی این حدیث هستند که از امام علی، حضرت فاطمه، امام حسن آ؛از می‌شود و صحابی ارزشمندی چون ابوذر عفاری، ابن عباس، جابر بن عبدالله انصاری، حذیفة بن یمان تا کسانی به مانند حتّی ابوهریره و عبدالله بن عمر را نیز شامل می‌شود.
وضعیت کتاب
شرح حدیث ثقلین، تألیف کاظم محمّدی
کتاب یک جلد، دارای مقدّمه و 17 بخش، متن آن فارسی و دارای 440 صفحه و جلد سخت می‌باشد. ابتدا و انتهای کتاب هم با فهرست مطالب و کتابنامه و همینطور نمایه همراه است.
پانویس
منابع مقاله
مقدّمه و متن کتاب