الناسخ و المنسوخ (عبدالقاهر بغدادی)

الناسخ و المنسوخ اثر ابومنصور عبدالقادر بن طاهر بن محمد بغدادی.

الناسخ و المنسوخ (بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر)
پدیدآوران	بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر (نويسنده) عبدالهادی، حلمی کامل (محقق)
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ب7ن2 85/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نویسنده روشی منحصربه‌فرد را در نگارش آن برگزیده که مسبوق به سابقه نبوده و ازاین‌رو می‌توان او را مجدّد به‌حساب آورد. مطالب با ترتیب مناسب و کلماتی روان بیان شده است؛ ابو عثمان صابونی به طور مختصر درباره این کتاب گفته: «إنه بدیع الترتیب، غریب التألیف و التهذیب».

ابومنصور، پس از بیان اهمیت نسخ، مباحث آن را در هشت باب ارائه می‌نماید.

او در باب اول، با اینکه نسخ را در لغت معنی نمی‌کند؛ اما به بیان معنای اصطلاحی نسخ می‌پردازد و چهار قول را در نسخ ذکر می‌کند؛ فساد سه قول از این اقوال را با بیان سبب فسادشان ذکر می‌کند و در قول چهارم بدون ذکر سبب ترجیح این قول به این معنی از تعریف اصطلاحی نسخ رضایت می‌دهد که نسخ به معنی «بیان انتهاء مده التعبد» باشد.

دومین باب در بیان شروط و احکام نسخ نگاشته شده. از جمله شرایط ناسخ و منسوخ این است که شرعی باشند و ناسخ متراخی از منسوخ باشد و امر به منسوخ غیرمقید به‌غایت معلومی باشد و... . بسیاری از شروطی که وی درباره نسخ بیان می‌دارد بر اساس فقه شافعی از اهل‌تسنن، است. او سپس شرط دیگری که معتزله بر شروط نسخ افزوده‌اند _آمدن ناسخ پس از وقت منسوخ _ را بیان می‌دارد و نسخ را به دو اعتبار نسخ در جمیع حکم یا بعض آن، و به اعتبار نسخ رسم و حکم یا یکی از این دو، تقسیم می‌نماید.

باب سوم به بحث از تفسیر آیه دال بر جواز نسخ یعنی: «مَا نَنسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا...» و بیان قرائات آن و... اختصاص یافته.

چهارمین باب درباره آیاتی که بر نسخ و ناسخ آن اتفاق هست، نوشته شده. نویسنده در ابتدای این فصل، بیست آیه را متفق علیها می‌داند؛ ولی بعدا تعداد متفاوت می‌شود... .

باب پنجم در آیاتی است که در نسخ آن‌ها اختلاف شده است. باب ششم در آیاتی است که در نسخ آن‌ها اتفاق و در ناسخ اختلاف وجود دارد. باب هفتم در سنن منسوخه و ناسخ آن است. باب هشتم در شناخت ناسخ از منسوخ در موارد مشتبه است.

منبع مقاله

مقدمه محقق بر کتاب.