الإجماع
الإجماع، نوشته عالم شافعی و مفسر قرآن سده چهارم محمد بن ابراهیم نیشابوری، معروف به ابن منذر نیشابوری (متوفی 318ق)، از نخستین کتب فقهی اصولی اوست. تحقیق و مقدمه این اثر به قلم ابوحماد صغیر احمد بن محمد حنیف است.
| الإجماع | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن منذر، محمد بن ابراهيم (نويسنده)
حنیف، أحمد بن محمد (محقق) حنیف، أحمد بن محمد ( مقدمه نويس) |
| ناشر | صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. اداره کل پژوهشهای اسلامی رسانه. نشر دین و رسانه ** صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. شبکه 4. گروه فرهنگ و اندیشه دینی |
| مکان نشر | امارات |
| سال نشر | 1420ق - 1999م |
| چاپ | 2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | الف۲الف۹ 170 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در این نسخه از کتاب، اجماعات در قالب 845 مسئله در 63 کتاب فقهی مطرح شده است. مباحث با کتاب طهارت شروع و به کتاب غصب ختم شده است.
اطلاع و احاطه ابن منذر بر اختلاف و اتفاق فقها در مسائل گوناگون، بی‌شک از جهات شایان توجه شخصیت فقهی اوست، تا حدی که نووی یادآور شده که علمای مذاهب مختلف به گفته او اعتماد داشته و نظر او در بیان آراء مذاهب گوناگون مورد قبول عامه بوده است. او در عین نقل آراء، به بررسی در آنها نیز می‌پرداخته و در این باب کسی را یارای رقابت با وی نبوده است. کتاب «الإجماع» ابن منذر که درباره اتفاق نظر علمای مذاهب در مسائل فقهی تألیف شده، این گفته را مستند می‌سازد، و وجود نظرات فقیهانی چون: ابن ابی‌لیلی از اصحاب رأی، حسن بن صالح، اوزاعی و یعقوب بن ابراهیم از اصحاب حدیث مؤید آگاهی وی بر مذاهبی جز مذاهب چهارگانه است[۱].
آن‌گونه که در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی آمده، «الإجماع»، کم‌حجم‌ترین اثر ابن منذر در زمینه فقه بوده و مشتمل بر 765 مسئله است. این اثر بدون شک از نخستین کتب فقهی است که از بین نرفته است. «الإجماع» بار نخست در 1985م به چاپ رسیده و سه چاپ انتقادی آن نیز توسط عبدالله عمر بارودی، محمدعلی قطب و فؤاد عبدالمنعم احمد منتشر شده است. این چاپ 767 مسئله را در بر دارد[۲]. البته محقق نسخه حاضر، نخستن چاپ را در سال 1402ق/1982م دانسته است[۳].
ازآنجاکه صیغه اجماع و الفاظ آن در سه کتاب «الإجماع»، «الأوسط» و «الإشراف» یکی است و مبحث اجماع در این سه کتاب به‌لحاظ اجمال و تفصیل و تقدم و تأخر متفاوت است، لذا ابوحماد دو کتاب اخیر را به‌منزله دو نسخه در تصحیح «الإجماع» دانسته است[۴].
ابن منذر در اجماعات خود تابع طبری و پیروانش بوده است. او مسئله را ذکر کرده و اگر در آن اختلاف شاذ یا رأی منفردی بوده که سند صحیح نداشته، اجماع اهل علم را معتبر دانسته و به اختلاف یک یا دو نفر اعتنا نمی‌کند[۵].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه محقق.
- حاج منوچهری، فرامرز، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1392.