مختصر في علم أصول الفقه

مُختصرٌ في علمِ أصولِ الفقهِ، نوشته فقیه و اصولی و قاضی حنبلی، عبدالله بن عبدالرحمن بن عبدالعزیز ابابُطَین (1194-1282ق)، روش و قواعد شناخت و استنباط احکام اسلامی را از دیدگاه حنابله توضیح می‌دهد. البته نویسنده، صاحب‌نظر و دارای شخصیتی علمی است و در مواردی از حنبلیان فاصله می‌گیرد و آرای مخصوص خودش را بیان می‌کند‏.

مختصر في علم أصول الفقه
پدیدآوران	ابابطین، عبدالله بن عبدالرحمن (نويسنده) بهران‌، محمد بن‌ یحیی‌ (نويسنده) آل‌فریان، الولید بن عبدالرحمن ( محقق)
عنوان‌های دیگر	الكافل بنيل السول في علم الأصول
ناشر	دار روافد للطباعة و النشر و التوزیع
مکان نشر	عربستان - مکه مکرمه
سال نشر	1431ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ب9ک2 160 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

محقق کتاب، ولید بن عبدالرحمن بن محمد آل‌فریّان، در مقدمه‌اش شرح‌ حال مختصری از نویسنده آورده و استادان و آثارش و به‌ویژه کتاب حاضر را معرفی کرده است. او این اثر را نمونه‌ای از آثار دانشوران حنبلی برای آگاهی‌بخشی دانسته و افزوده است:

1. در تحقیق کتاب و تعلیقات بر آن، روش معتبر، یعنی اعتماد بر منابع اصلی و بیان آدرس آیات و مستندسازی روایات را برگزیدم و در مواردی که نویسنده اشاره به اختلاف کرده و یا خودش نظری مخالف مذهب ابراز کرده، مذهب حنابله را (بر اساس 2 کتاب: 1. التحبير شرح التحرير؛ 2. الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف، هر دو نوشته فقیه و اصولی، علاء‌الدین مرداوی) بیان کردم و در صورت نیاز توضیحاتی در پاورقی افزودم‏.
2. روش نویسنده در تنظیم مطالب این اثر، با کتاب "التحبير شرح التحرير في علم أصول الفقه" شباهت اجمالی دارد، ولی تغییراتی داده؛ مثلا باب قیاس را مقدم و باب حقیقت و مجاز را مؤخّر قرار داده است‏.

ساختار و محتوا

اثر حاضر، از 10 بخش و 1 خاتمه به‌ترتیب ذیل تشکیل شده است:

1. احکام شرعی (وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه) و توابع آن.
2. ادله شرعی (کتاب، سنت، اجماع و قیاس).
3. منطوق و مفهوم.
4. حقیقت و مجاز.
5. امر و نهی.
6. عموم و خصوص و اطلاق و تقیید.
7. مجمل و مُبیَّن و ظاهر و مُؤَوَّل.
8. نسخ.
9. اجتهاد و تقلید.
10. ترجیح.

خاتمه: حدود و تعریفات.

نمونه مباحث

متواتر، خبری است که جماعتی گویند و مردم درستی آن را بپذیرند. در شمار این جماعت، محدودیتی نیست... و گاهی معنا متواتر است، ولی لفظش چنین نیست؛ مانند شجاعت علی(ع) و بخشندگی حاتم‏.

مآخذ تحقیق

محقق برای تصحیح و تحقیق اثر حاضر از 72 منبع به زبان عربی (69 کتاب چاپی و 3 اثر خطی) استفاده کرده است‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.