ابن وافد، عبدالرحمن بن محمد

ابن ‌وافد، ابوالمُطرف عبدالرحمن بن ‌محمد عبدالکبیر بن ‌یحیی بن ‌وافد لَخمی (389 -467ق/999-1075م)، پزشک و داروشناس اندلسی. وی که از خاندانی اشرافی برخاسته بود، او در زمان حکمرانی مأمون بن ‌ذی النون (429-467ق) در طلیطله می‌زیست و در بارگاه او مقام و منزلتی یافته بود.

ابن وافد، عبد الرحمن بن محمد
نام کامل	ابن ‌وافد، ابوالمُطرف عبدالرحمن بن ‌محمد عبدالکبیر بن ‌یحیی بن ‌وافد لَخمی
لقب	لخمی
نام پدر	محمد
ولادت	389ق
محل زندگی	طلیطله
رحلت	467ق
پیشه	طبابت -داروشناس
اطلاعات علمی
اساتید	ابوالقاسم خلف بن ‌عباس زهراوی
معاصرین	مأمون بن ‌ذی النون
برخی آثار	الادویة المفردة، تدقیق النظر فی علل حاسة البصر، الوساد فی الطب

تحصیل

در طُلَیطُله و قُرطبه به فراگیری آثار طبیبان و حکیمان یونانی از جمله جالینوس و ارسطو پرداخت. از استادان او در طب تنها ابوالقاسم خلف بن ‌عباس زهراوی شناخته شده است.

تخصص

وی در طب و داروشناسی چیره دست بود همچنانکه در کشاورزی و گیاه‌شناسی نیز دست داشت، چنانکه باغ مشهور سلطان در طلیطله زیر نظر او احداث شد. در غالب منابع درباره شیوه طبابت او چنین آمده است که وی به روشهای تغذیه بیش از تجویز دارو گرایش داشته است. به گفته صاعد اندلسی که معاصر وی بوده است، او در میان داروها نیز آنچه را ساده‌تر بود، بر داروهای مرکب ترجیح می‌داد و در ترکیب داروها نیز به حداقل بسنده می‌کرد.

آثار

آثار ابن ‌وافد که از دیرباز در اروپا شهرت داشت، اینهاست:

1. الادویة المفردة، مهم‌ترین و مشهورترین تألیف طبی اوست که به گفته صاعد اندلسی همه آموزشهای طبی دسقوریدس و جالینوس را در بر می‌گرفته و مؤلف 20 سال از عمر خود را بر سر تألیف و تدوین آن گذاشته است. ترجمه و تلخیصی از این اثر به زبان لاتین توسط گراردوس کرمونایی انجام گرفته و بارها در سده‌های میانه در اروپا به چاپ رسیده است. ترجمه‌هایی از این کتاب به زبانهای عبری و کاتالان در دست است. بخشی از متن عربی این کتاب نیز موجود است .
2. تدقیق النظر فی علل حاسة البصر
3. التذکرة. نسخه‌ای از آن در لیدن موجود است.
4. مجربات فی الطب
5. مجموع فی الفلاحة
6. المغیث
7. الوساد فی الطب. نسخه‌ای از این کتاب که غزیری عنوان آن را به اشتباه الرشاد ضبط کرده، در کتابخانه اسکوریال موجود است.
8. کتابی درباره خواص درمانی گرمابه به وی نسبت داده‌اند که ترجمۀ لاتین آن در ونیز (1553م) به چاپ رسیده است.

منابع مقاله

یمینی قائنی، زهرا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.