عطاء بن سائب
عطاء بن سائب، ابومحمد ثقفى كوفى (متوفای 136ق) يكى از پيشوايان حديث است. وى از سعيد بن جبير، مجاهد، عكرمه، ابوعبدالرحمن سلمى و گروهى ديگر روايت كرده است. راويان او اعمش و ابن جريج‌اند.
| عطاء بن سائب | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابومحمد عطاء بن سائب ثقفى كوفى |
| نسب | ثقفی کوفی |
| نام پدر | سائب |
| رحلت | 136ق |
| دین | اسلام |
| مذهب | تشیع |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | سعيد بن جبير، مجاهد، عكرمه، ابوعبدالرحمن سلمى |
| شاگردان | اعمش و ابن جريج |
عطاء در کلام بزرگان
ابواسحاق مى‌گويد: «عطاء بن سائب يكى از بازماندگان سلف است!». احمد بن حنبل مى‌گويد: «انسانى بسيار مورد اعتماد و صالح است»،
وثاقت و مذهب او
ولى عده‌اى او را متهم كرده‌اند كه در سال‌هاى واپسين عمرش دچار تخليط شده بود؛ لذا او را تنها در مورد احاديث پيشينش توثيق كرده‌اند! يحيى بن سعيد مى‌گويد: «من از كسى نشنيده‌ام كه دربارۀ احاديث پيشين او سخنى بگويد». چرا چنين تحولى دربارۀ او رخ داده است؟ ابو قطن از شعبه نقل مى‌كند كه گفت: «از سه نفر در درون من ترديدى وجود دارد: عطاء بن سائب، يزيد بن ابى‌زياد و يك نفر ديگر». سبب اين ترديد چيست؟ استاد ما مرحوم آيت‌اللّه خويى رحمه‌اللّه ابتدا روايت او از امام علىّ بن الحسين عليه‌السّلام را دربارۀ مسألۀ قضا و قدر آورده و آنگاه فرموده است: «اين روايت دلالت بر تشيع او دارد و توثيقاتى كه از او دربارۀ احاديث پيشين او رسيده و اينكه سپس در هم آميخته و تغيير كرده است، شايد از آن جهت باشد كه او ابتدا از عامه محسوب مى‌شد و سپس به مكتب اهل بيت پيوست»، ولى به نظر مى‌رسد او از ابتداى امر از خاصه بوده است؛ زيرا كوفى است و در محضر افرادى همچون ابن جبير، مجاهد، عكرمه، سلمى و امثال آنان تربيت يافته است؛ اما علت اينكه برخى او را مختلط دانسته‌اند شايد از آن جهت باشد كه از او نشانه‌هايى از ولايت بروز گرديده بود كه تحمل آن بر بسيارى دشوار بود؛ لذا چنين گمانى دربارۀ او بردند. روايتى كه در گفتار مرحوم خويى به آن اشارت رفت، حديثى است كه مرحوم صدوق از عطاء بن سائب از امام علىّ بن الحسين عليه‌السّلام روايت كرده است. حضرت فرمود: «اگر در ميان ائمۀ جور و ستم قرار گرفتيد، بر مبناى احكام آنان قضاوت كنيد و عقيدۀ خود را آشكار نسازيد؛ چون كشته خواهيد شد؛ و اگر به احكام ما عمل كرديد، البته براى شما بهتر است». مرحوم صدوق هم او را از مشايخ شمرده است.
وفات امام سجاد عليه‌السّلام در سال 95 (سال فقهاء) اتفاق افتاد و ابن سائب پس از آن، حدود چهل سال زيست. چون وفات او در سال 136 بود. بدين جهت اين روايت اگر دلالتى بر تشيع او داشته باشد - كه دارد - تشيع او را در سال‌هاى اول حياتش اثبات مى‌كند. او يك روايت ديگر هم از زاذان، ابوعمرۀ فارسى كوفى (متوفاى 82) دربارۀ ماجراى يك قضاوت كه اميرمؤمنان عليه‌السّلام در زمان خلافت عمر انجام داد، نقل كرده است؛ اين قضاوت دربارۀ امانتى بود كه دو نفر نزد زنى به وديعت گذارده بودند... روايت را حريز بن عبداللّه سجستانى از عطاء بن سائب از زاذان نقل كرده است[۱].
پانویس
- ↑ معرفت، محمدهادی، ج1، ص333-334
منابع مقاله
معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، چاپ یکم، 1379-1380ش.