التوبة
التوبه ابو عبدالله حارث بن اسد محاسبی(170- 243ق) از صوفیان و مشاهير زهاد و محدثان قرن سوم است. این کتاب در موضوع اخلاق و زهد به نگارش درآمده و توسط عبد القادر احمد عطا تحقیق شده است.
| التوبة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حارث محاسبی، حارث بن اسد (نویسنده) عطا، عبدالقادر احمد (محقق) |
| ناشر | دار الفضيلة |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | [--13] |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح2ت9 / 225/7 BP |
کتاب با مقدمه کوتاهی از محقق آغاز شده است[۱].او شمه‌ای از زندگی محاسبی و تالیفات محاسبی را بازگو می‌کند.
نویسنده، کتاب خود را با سؤال از اولین چیزی که توبه و روی آوردن به سمت خداوند با آن شروع می‌شود، آغاز نموده و در پاسخ، به معرفت به خداوند و شناخت وعده و وعید و استقامت در محبت خدا، اشاره کرده است[۲].
وی یکی از مهم‌ترین مراحل توبه را عزم و تصمیم بر تأدیب نفس برشمرده و به این نکته اشاره دارد که زمانی که بنده دانست در صورت اطاعت از نفس در قیامت زیان خواهد دید و با نافرمانی از آن، در آخرتش نجات پیدا خواهد کرد و دانست که به رفتاری عادت کرده است که او را به هلاکت می‌کشاند، قلبش را بر تأدیب آن، مصمم کرده و در متوقف کردن و جلوگیری از نفس خویش، استقامت نموده و در پند و اندرز دادن و یادآوری پروردگارش و تکرار یادآوری اهمیت و عظمت قدر و منزلت او، پافشاری و اصرار نموده و رفتن به سمت مولا را برای او، یادآوری خواهد نمود[۳].
پرهیز و دوری از عوامل گناه و معصیت، عادت بر توبیخ و مجازات نفس، دوری از شهوات و تأدیب نفس به‌وسیله روزه و گرسنگی، تحمل برخی از ریاضات شرعی، دلایل صدق توبه و عزت و جایگاه مقام تائبین، از دیگر مطالب مهم کتاب می‌باشد[۴].
موضوعاتی همچون احکام توبه و برخی احادیث پیرامون آن، به‌صورت ملحقات، در پایان کتاب افزوده شده است[۵].
مطالب کتاب در بخش اول در شش محور عرضه شده و به مباحثی پیرامون معرفت خداوند، خصائص نفس، موعظه و تذکر، سرزنش و عقوبت نفس، آسیب‌های برخاسته از نفس، نشانه‌های توبه صادقانه، جدیت در طاعت، خوف و رجا و مقام تائبان پرداخته شده است. بخش دیگر اثر شامل دو ملحق است در ملحق اول معنای توبه و حدود آن، توبه و عمل صالح، توبه از گناهان صغیره و کبیر و بازگشت به گناه مطرح شده است. در ملحق دوم برخی از احادیث وارده در خصوص توبه ذکر شده که شامل موضوعاتی همچون فضل و رحمت خدا، اصرار بر گناه، اقدام به توبه و....است.
در ذیل این اثر کتاب «احکام التوبه» عبد الغنی بن اسماعیل نابلسی(م 1143ق) از عالمان دین، ادیب، شاعر، و صوفی مسلک است. [۶] موضوع این کتاب اخلاق است و توسط محقق یاد شده تحقیق شده است. نویسنده در این مختصر به معنی توبه، راز توبه و حال و مقام توبه پرداخته است.
فهرست محتوا در پایان کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن.
- زرکلی، خیر الدین. الاعلام. بیروت. دار العلم للملایین. چاپ هشتم.