مراكز الدراسات النحوية

مراكز الدراسات النحوية تألیف عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴ - ۱۳۹۲ش)، عالم شیعی، از اهالی بصره، کتابی در موضوع مهم‌ترین مراکز علم نحو

مراكز الدراسات النحوية
پدیدآوران	فضلی، عبدالهادی (نويسنده)
ناشر	مکتبة المنار
مکان نشر	اردن - زرقاء
سال نشر	1406ق - 1986م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

این کتاب گزارشی مختصر است که به تاریخ پیدایش علم نحو و مهم‌ترین مراکز مطالعاتی و نگارش کتاب‌های نحوی بوده است.

البته مقصود از «مراکز» در اینجا علاوه بر جاهایی که به شکل تخصصی علم نحو تدریس می‌شده، به مکان‌هایی نیز اشاره دارد که علم نحو مقدمه و وسیله‌ای برای تحصیل علوم دیگر بوده باشد، همچنان که علم نحو یکی از دروس موردنیاز برای تخصص در یکی از علوم نقلی مانند فقه و تفسیر و حدیث بوده است که لازم بوده برای درک بهتر این علوم، مطالعه شود.

اولین فردی که در پیدایش علم نحو نقش ویژه دارد، ابوالاسود دوئلی، شاگرد امام علی(ع) بود و به دستور ایشان علم نحو را پایه‌گذاری کرد. و اولین حلقه‌های آموزش درس نحو در مسجد جامع بصره و توسط ابوالاسود دوئلی شکل گرفت. . امروزه نیز دانشگاه بصره یکی از مهم‌ترین مراکز مطالعاتی و نیز چاپ و انتشار کتاب در این رشته است. .

علم نحو از بصره به دیگر مراکز علمی راه یافت. اولین شهری که نحو به آنجا در همان قرن اول هجری رفت، مکه مکرمه بود، و نحویان مکه در آن زمان می‌توان به ابن عباس (متوفی 68ق)، مجاهد بن جبر (متوفی104ق)، عبدالله بن کثیر (متوفی 120ق) و ... اشاره کرد.

مدینه دومین مرکزی است که علم نحو در همین قرن اول توسط عبدالرحمن بن هرمز مدنی به آنجا رسوخ کرد. ، امروز نیز مدینه به‌عنوان یکی از مراکز علمی در رشته نحو شناخته شده است. در این شهر دانشگاه اسلامی تأسیس شده و دارای دانشکده زبان عربی است که یکی از تخصص‌ها و برنامه‌های درسی آن تدریس نحو است و دارای مراحل مختلف درسی لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری است.

پس از کامل شدن و قاعده‌مند گردیدن علم نحو توسط ابوعمرو بن علا و دوستش ابواسحاق و شاگردانش در بصره، این علم از طریق شیبان بن عبدالرحمن تیممی بصری (متوفای 164ق)، به کوفه منتقل گردید که ثمره آن ظهور بزرگانی مانند معاذ بن مسلم هراء (متوفی 189ق) رئیس نحویان کوفه و صاحب اولین حلقه‌های تدریس نحو در مسجد جامع کوفه بود.

در این کتاب در کل نام 23 مرکزی آورده شده که در پیدایش و نیز رشد و بالندگی این علم نقش بیشتری داشته‌اند که از جمله این مراکز می‌توان به بغداد ، موصل ، اندلس ، مغرب ، فارس و ماوراءالنهر ، مصر ، دمشق ، حله ، هند ، آفریقا

در پایان کتاب دو جدول ارائه شده که اولین جدول برای اشاره به مکان‌های گسترش نحو ، و دومی در ارتباط با زمان‌های گسترش نحو بوده است.