منتهى الأرب

منتهى‏ الأرب‏ في‏ لغات‏ العرب‏، اثری از عبدالرحیم بن عبدالکریم صفى‌پورى هندى ‏(زنده 1253ق) از ادیبان سده سیزدهم‏ در موضوع ادبیات (لغت) است.

منتهى الأرب
پدیدآوران	صفی‌پوری، عبدالرحیم بن عبدالکریم (نويسنده)
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نوشتار حاضر، فرهنگ‌نامه عربى - فارسى است که در کشور هند بسیار معروف است و در حقیقت ترجمه قاموس محیط با اضافاتى از صحاح و دیوان الادب و تاج المصادر و غیره‏ است.

نگارش این کتاب، در سال 1257ق یا 1251ق پایان پذیرفته است.

مؤلف، براى تنظیم این لغت‌نامه اساسى مفصّل از کتاب‌هاى معتبر لغت عربى به عربى و عربى به فارسى مثل صحاح و دیوان الادب و تاج المصادر و صراح اللغه و جز آنها استفاده کرده و لغت‏نامه تازه و کاملى از زبان تازى به فارسى ترتیب داده است.

واژه‏‌ها در این لغت‏نامه به‌ترتیب حرف اول و دوم با رعایت ریشه‏‌هاى آنها مرتب شده و عبارت‌ها و تعبیرها و معادل‌هاى فارسى که در توضیح واژه‏‌هاى عربى آورده، بسیار استادانه و اصیل است.

لغت‏نویسان بزرگ دوران اخیر ایران مثل ناظم‌الاطبّاء نفیسى در «فرنودسار» و على‌اکبر دهخدا در «لغت‏نامه دهخدا» از آن کتاب بسیار بهره‌‏ور شده‌‏اند.

کتاب در بیست‌وهشت بخش تنظیم شده است. در این کتاب، اسماء در ابتدا ذکر شده و مصدر، برخی صفات و اسم مصدر در ذیل فعل مذکور گردیده است. نظر به اختصار در تعیین ابواب ثلاثی شش‌گانه، به ذکر ماضی و مصدر آن بعد از تسطیر حروف نخستین از اسمای ابواب مسطور به‌طور رمز اکتفا شده و معنی دیگر که در آن باب با اتحاد مصدر مشارکتی داشته به لفظ ماضی ذکر شده است. ابواب غیر ثلاثی نیز که به دلیل تمایز آنها به‌واسطه صیغ و مصدر از تعیین بی‌نیاز بوده تنها به ذکر صیغه ماضی این افعال اکتفا شده است. در خصوص صفات نیز هر صفتی که فعلش مستعمل نبوده و در آن معنی یافت نشده، به‌جای فعل آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه کتاب.
2. استورى، چارلز آمبروز، «ادبیات فارسى بر مبناى تألیف استورى»، مترجم: برگل، یورى انوخوویچ‏ و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1362ش، چاپ اول.
3. بغدادى، اسماعیل‏، «إيضاح المكنون في الذيل على كشف الظنون»، بیروت، دارإحياء التراث العربي، بی‌تا، چاپ اول.
4. صفا، ذبیح‌الله، «تاریخ ادبیات در ایران»، تهران، فردوس، 1378ش، چاپ هشتم.
5. مشار، خان‌بابا، «مؤلفین کتب چاپى فارسى و عربى»، تهران، بی‌نا، بی‌تا، چاپ اول.