القضاء و القدر (فخر رازی)
القضاء و القدر، تألیف فخر رازى و تحقیق محمد معتصم‌بالله بغدادی در مسئلۀ جبر و قدر مى‌باشد كه به زبان عربى در قرن ششم هجرى نوشته شده است.
| القضاء و القدر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بغدادی، محمد معتصم بالله (تصحيح و تعليق) فخر رازی، محمد بن عمر (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتاب العربي |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1414 ق یا 1994 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | قضا و قدر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 219/5 /ف3ق6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فخر رازى در مقدمۀ كتاب مدعى است كه اين كتاب در غايت جلالت و مرتبت و شرافت است و هرچه كه در مسئلۀ جبر و قدر دانستنش لازم باشد در اينجا آمده است.
نكته قابل توجه اينكه على الظاهر فخر رازى اين كتاب را مستقلا تأليف نكرده است بلكه القضاء و القدر بخشى از كتاب المطالب العاليۀ فخر است كه در چاپهاى فصلى جلد 9 آن به نام خلق الافعال است كه دقيقا همين كتاب القضاء و القدر مى‌باشد.
ناگفته نماند كه المطالب العاليۀ فخر رازى كتاب مفصّلى است كه بخشهاى ديگرش نيز بصورت مستقل چاپ شده‌اند مثل كتاب النبوات و ما يتعلق بها كه عده‌اى تصور كرده‌اند كتاب مستقلى است از فخر رازى لكن در واقع آن كتاب نيز جلد 8 المطالب العاليه مى‌باشد.
امام رازى در اين كتاب راجع به خلق افعال مطالب مفصّلى عرضه نموده است و عقائد دانشمندان اسلامى را در اين باب بيان كرده و آنها را به چهار بخش تقسيم مى‌نمايد.
دستۀ اول عبارتند از:اشاعره؛ مى‌گويد ابوالحسن اشعرى و اكثر پيروانش در اين نكته با يكديگر اتفاق نظر دارند كه قدرت بنده در پيدايش فعل تأثيرى ندارد و قدرت خدا سبب پيدايش افعال انسان مى‌گردد.
دسته دوم كه صاحبان اين نظر خود به دوگونه‌اند كه عده‌اى افعال عبدرا مستقل و عده‌اى ديگر افعال بندگان را غير مستقل مى‌پندارند.
دستۀ سوم نيز كسانى هستند كه قائلند فعل مجموعۀ قدرت و دواعى واجب است. و بالاخره چهارمين دسته معتزله‌اند كه فعل بندگان را مستقل در تأثير مى‌دانند.
فخر رازى در باب اول كتاب دلائل عقليه‌اى كه براى عدم استقلال افعال بندگان مى‌باشد را بيان مى‌كند و اينكه افعال عباد تماما به تقدير خداى متعال است.
در باب دوم دلائلى از قرآن مى‌آورد تا ثابت كند كه خالق اعمال بندگان خداوند سبحان است و در باب سوم به اخبارى كه در اين زمينه قابل استناد است مى‌پردازد.
وى به نظرات علماء در مورد قضا و قدر نيز اشاراتى دارد بعد وارد تحليل نظريۀ معتزله در مورد قضا و قدر مى‌شود و دلائل آنها را اعم از عقلى و نقلى مورد بررسى قرار مى‌دهد.
نسخۀ حاضر
نسخۀ حاضر اين كتاب را در دار الكتب العربى بيروت در سال 1414 ه.ق براى دومّين بار چاپ كرده‌اند.اين كتاب در يك جلد و در قطع وزيرى با تحقيق و تعليق محمد المعتصم باللّه البغدادى كه پاورقى‌هایى را در موارد لازم به‌صورت نظم آورده مى‌باشد.
در آخر دو فهرست با عناوين فهرست مراجع و فهرست موضوعات ذكر گرديده است.