الرسائل الثلاث
الرسائل الثلاث: الدرة البيضاء، الزمردة الخضراء، السبجة السوداء، نوشته محیی‌الدین بن عربی (متوفای 638ق) است. رساله‌های یادشده در عرفان و تصوف به نگارش درآمده و توسط عبدالباقی مفتاح، شرح شده و تعلیقات بر آنها زده شده است.
| الرسائل الثلاث | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عربی، محمد بن علی (نويسنده) مفتاح، عبدالباقی (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الدره البیضاء ** الزمردة الخضراء ** السبحة السوداء |
| سال نشر | 2021م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-977-6851-36-8 |
| موضوع | عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 55ر2الف 283 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نوشتار حاضر، مشتمل بر سه رساله و در حقیقت پاسخی به سه پرسش است که برخی از شاگردان نویسنده درباره عقل اول، نفس کلی و هیولی مطرح کرده‌اند و ضمن آنها به مباحث عامه پیرامون وجود، عدم، ماهیت، وجوب، امکان و... نیز پرداخته شده است[۱].
روشی که نویسنده در سه رساله خود اتخاذ کرده است، آمیزه‌ای از روش عقلی، ادله شرعی ظاهری و کشف عرفانی است. وی آنچه در زمینه کونیات، مانند روابط بین عقل اول و نفس کلی حکمای قدیم است را مطابق با دیدگاه حکما و فلاسفه قدیم مطرح کرده است[۲].
رساله اول تحت عنوان «الدرة البيضاء» به مسئله عقل اول یا قلم اعلی اختصاص یافته و نویسنده بعد از مقدمه‌ای در واجب و ممکن و مستحیل، به بیان ماهیت قلم پرداخته است. وی سخنان خود را در این خصوص، موافق با دیدگاه کلامی اشاعره و برخی از فلاسفه مطرح کرده و در مواردی نیز نقل را بر آرای آنان ترجیح داده است. وی در بیان این مسئله، میان عقل، نقل و کشف و شهود جمع کرده است.
دومین رساله در نفس کلی است و در آن از مسئله‌ی لوح که تعبیر دیگر نفس کلی دانسته شده، سخن به میان آمده است. نویسنده آن را «الزمردة البيضاء» یا «الياقوتة الحمراء» نام نهاده است. وی در این این رساله و رساله پیشین حقایق شگفت‌انگیزی را که با عقل تنها دست‌یافتنی نیست، مطرح کرده است.
رساله سوم تحت عنوان «السبجة السوداء»، به بحث از هیولی پرداخته است. نویسنده در این رساله به اسباب علویه و همچنین اسباب سفلیه پرداخته و اختلاف دیدگاه‌های مختلف پیرامون آنها و علل آن را ذکر کرده است و در پایان به رأی و عقیده فرقه ناجیه در این مسئله اشاره کرده است. شایان ذکر است که نویسنده در بحث از هیولی، به نوعی از آن، که حکما از آن مطلع نبوده و تنها انبیا و وارثان آنان به آن معرفت دارند و در اصطلاح (عرفا) به حقيقة الحقائق معروف است، اشاره کرده است[۳].
ازآنجاکه مسائل مطرح‌شده در رساله‌های این مجموعه مشتمل بر نکاتی دقیق است و در سایر نوشته‌های نویسنده نیز مورد توجه بوده، محقق بر آن شده تا مقدمه‌ای مشتمل بر سخنان نویسنده پیرامون مسائل یادشده از دیگر آثار او مانند فتوحات مکیه و غیره را ذکر نماید[۴].
محقق علاوه بر شرح و توضیح مطالب و مفاهیم دشوار و پوشیده[۵]، به نشان دادن موارد اختلاف متن حاضر با دیگر نسخه‌ها در پاورقی پرداخته است.
پانویس
منابع مقاله
توطئه، مدخل و مقدمه استاد علی جمعه.