شرح الآجرومية في علم العربية

شرح الآجُرومية في علم العربية، نوشته فقیه و نحوی مصری مالکی، علی بن عبدالله سُنهُوری (814-‌889ق)، آموزش یک دوره نحو زبان عربی بر اساس کتاب المقدمة الآجرومية في مبادئ علم العربية، از آثار نحوی شهیر، ابن آجُرُّوم (672-723ق) است.

شرح الآجرومية في علم العربية
پدیدآوران	سنهوري، علي بن عبد الله (نويسنده) شرف، محمد خلیل عبد العزیز (محقق و مصحح)
ناشر	دار السلام
مکان نشر	مصر - اسکندریه ** مصر - قاهره
سال نشر	1427ق - 2006م
چاپ	1
شابک	‎-
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	/الف2 الف3025 6151 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار و محتوا

در این کتاب، توضیحات شارح با شیوه شرح غیر مزجی به‌ترتیب مطالب متن الآجرومية بیان شده است. مسائل نحوی گوناگون از جمله، کلام و اجزای آن، اسم، حروف جرّ، حروف قسم، نون تأکید ثقیله و خفیفه، فعل، توابع و اضافه از موضوعات مورد بحث کتاب حاضر است.

منابع شرح

شارح از منابع فراوانی استفاده کرده است:

1. کتاب‌های نحویان قدیم و جدید؛
2. کتاب‌های ابن مالک، ابن حاجب، ابوحیان، ابن هشام، رضیّ، ابن ناظم و به‌خصوص ابن عقیل؛
3. فرهنگ و معلومات فقهی و کلامی خودش (سُنهُوری).

ارزش شرح

این شرح به‌خاطر جهات ذیل، از جامع‌ترین شرح‌های الآجرومية است:

1. پُرباری موضوعاتش؛
2. استناد بسیار به شواهد قرآنی؛
3. آوردن احادیث فراوان نبوی؛
4. شواهد شعری بسیار؛
5. نقل بسیاری از سخنان مأثور از عرب؛
6. جمع کردن آرای متعدد از نحویان متقدم و متأخر.

روش سنهوری

برخی از ویژگی‌های روش شارح در این اثر عبارت است از:

1. شارح، با شیوه «قالَ... أقولُ»، متن آجرومیه را جداگانه آورده و بعد به شرحش پرداخته است.
2. در مواردی مانند «لدی»، «لعلّ» و «حاشا»، سنهوری افزون بر نحو، به بحث لغوی و صرفی نیز پرداخته است.
3. شارح با کمترین مناسبت وارد بحثی کامل در آن موضوع می‌شود؛ مثلا هنگام سخن از علامات اسم، وارد مبحث حروف جرّ شده و معانی این حروف را به‌همراه بیان اختلافات اندیشمندان مطرح کرده است.
4. در بسیاری از ابواب نحوی به نظر ابن مالک و ابن حاجب اعتماد کرده و تعاریف ابن حاجب را آورده است.

گرایش نحوی

از مباحث این شرح آشکار می‌شود که سُنهُوری در مسائل نحوی گرایش به شیوه بصریان دارد و در مباحث اختلافی، نظر نحویان بصره را بر نظر نحویان کوفه ترجیح می‌دهد و به‌عنوان مثال «نِعمَ و بِئسَ» را فعل جامد ماضی می‌داند، نه اسم.

مآخذ تحقیق

محمدخلیل عبدالعزیز شرف، برای تصحیح کتاب حاضر از 338 منبع به زبان عربی (3 نسخه خطی و 335 کتاب چاپی) استفاده کرده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.