أرجوزة في الفقه

أرجوزة في الحج و الصيام و الخمس اثر آیت‌الله شيخ عباس كاشف‌الغطاء، حول سه فرع عبادى فقه (حج، روزه و خمس) در قالب نظم تدوین شده و در شهر نجف اشرف در سال 1423ق مكتبة كاشف الغطاء آن را منتشر كرده است. از مزيت‌هاى این متن منظوم تسهيل مسائل فقهى برای پژوهندگان مى‌باشد و مهم‌ترين نقيصه كه در آن به چشم مى‌خورد عدم پيروى از روش معهود تبویب و ترتيب مسائل است.

ارجوزه فی الفقه
پدیدآوران	کاشف‌الغطاء، عباس بن حسن (نویسنده)
ناشر	مؤسسه کاشف الغطاء العامة
مکان نشر	نجف اشرف - عراق
سال نشر	1423 ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انگیزه مؤلف

مؤلف، انگیزه خود را از تدوین این کتاب چنين بيان كرده است: برخى از فراگیران فقه از من درخواست كردند تا در مسائل فقهى به تبع و در ادامه کتاب «الدرة» بحر العلوم در صورت امكان کتابى بنویسم. من این درخواست را رد نكردم؛ اما با توجه به مشغله‌هایى كه پيش آمد این كار بسيار به تأخير افتاد. تا اينكه یکى از بزرگان (میرزا حبيب الله جبلى) نوشتن چنين کتابى را از من خواست و چون اطاعت او بر من واجب بود، سرودن آن را شروع كردم.

ساختار

بدنه اصلى متن همگى شعر است. تنها با عناوینى كه به صورت نثر وجود دارد بين گونه‌هاى مختلف مطالب فاصله ايجاد شده است.

گزارش محتوا

اين متن منظوم فقهى حاوى سه کتاب و بدين ترتيب است: 1-کتاب حج. در این کتاب، نخست معناى لغوى و اهمیت حج توضيح داده شده است. با این بيان كه: حج در لغت به معنى قصد كردن و در اصطلاح فقه قصد خانه خداست به خاطر تقرب به او. حج علاوه بر آثار روحى، داراى منافع اجتماعى، سياسى و اقتصادى نيز برای مسلمانان است. شرايط وجوب حج بلوغ، عقل، آزادى و استطاعت نام برده شده است و در ادامه بحث، شرايط حج از قبيل داشتن هزينه سفر و آنچه بر حسب مالش در راه مورد نياز است به اندازه كافى، داشتن مخارج افراد تحت تكفل خود تا هنگام بازگشت، سلامتى مزاج و توانايى انجام اعمال حج، نبودن مانع رفت و برگشت، داشتن وقت كافى به اندازه انجام حج. در پى شرايط حج به موضوعاتى از قبيل نيابت در حج و شرايط نايب (بلوغ، عقل، شيعه اثنی‌عشر ى، مورد وثوق و اطمینان بودن، آگاهى اجمالى از اعمال و احكام حج و اينكه در سال نيابت، حج واجب به عهده نايب نباشد...) درباره كسى كه در راه حج مى‌میرد و حج غير مؤمن، حج زنان و اقسام حج (تمتع، قران، افراد) درباره مواقيت (جحفه، عقيق و...) مسائل و احكام احرام، وجوب نيت، لباس احرام، تلبيه، تروك احرام، محرمات و مكروهات احرام، مسائل اختصاصى زنان در حج، مستحبات و احكام و نماز طواف، مستحبات سعى واجب، احرام و تقصير در حج تمتع، واجبات وقوف در عرفه، مستحبات مشعر و رمى جمرات، قربانى و مستحبات آن، جايگاه‌هاى ذكر كلمه توحيد و... 2-کتاب صوم. نخستين نكته‌اى كه در این کتاب طرح شده است بحث اوقات و چگونگى نيت روزه و مبطلات آن از قبيل: خوردن و آشامیدن، جماع، استمنا، دروغ بستن به خدا و معصومین، رساندن غبار غليظ به حلق، فرو بردن تمام سر در آب و... است. آنچه برای روزه‌دار مكروه است، درباره زمان روزه، روزه‌هاى واجب، مستحب، مكروه و حرام، كفاره روزه، احكام روزه در حال حضر و سفر، عظمت و اهمیت ماه مبارک رمضان. 3-بحث خمس. در ذيل مبحث خمس نخست به اهمیت آن اشاره شده است كه از واجبات عبادى مى‌باشد و بايد با قصد قربت انجام شده و آن بايد به دو بخش مساوى تقسيم گردد كه یک بخش آن سهم مبارک امام است و بايد به مرجع تقليد داده شود و بخش ديگر آن سهم سادات نيازمند است كه مى‌بايد بدانها پرداخت گردد. در ادامه به ترتيب چيزهایى كه خمس بدان‌ها تعلق مى‌گیرد اشاره شده كه عبارتند از: نخست غنايم، سپس معدن و گنج و جواهرى كه با غواصى در دريا به دست مى‌آيد، پس از آن درآمد كسب و كار و مسائلى پيرامون مئونه و زمان تصفيه حساب خمس و آن‌گاه مال حلال مخلوط به حرام و اين‌كه خمس تعلق به عين مى‌گیرد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب