خطیب تبریزی، یحیی بن علی
یحیی بن علی خطیب تبریزی (421-502ق)، ادیب، لغت‌شناس و نحوی قرن پنجم.
| خطیب تبریزی، یحیی بن علی | |
|---|---|
 | |
ولادت
ابوزکریا یحیی بن علی بن محمد بن حسن بن بسطام شیبانی که شرح‌حال‌نویسان غالباً او را خطیب تبریزی معرفی کرده‌اند، اما یاقوت حموی آن را اشتباه می‌داند و معتقد است ابن خطیب درست است[۱]، در سال 421ق هنگام ظهور سلجوقیان آسیای شمالی متولد شد. منابع متقدم اشاره‌ای به محل تولد او نکرده‌اند، اما بروکلمان او را زاده تبریز می‌داند[۲].
تحصیلات
تحصیلات ابتدایی خود را تحت نظر معلمین تبریز در مدرسه شیخ ابوسلبا به اتمام رساند[۳]، سپس در حدود سال 450ق وارد دمشق شد و در آنجا از محضر خطیب بغدادی بهره برد. او در شام و شهرهای آن نزد شماری از بزرگان وقت استماع حدیث کرد و از محضر عبدالقادر جرجانی نیز استفاده نمود. ابوزکریا در جوانی به مصر سفر کرد. در آنجا ابوالحسن بن بابشاذ (متوفی 469) نزد او علم لغت را فراگرفت. وی سپس به بغداد رفت و در مدرسه نظامیه بغداد به تدریس ادبیات پرداخت و کتابداری آنجا را نیز به‌عهده گرفت و تا پایان عمر در بغداد بود[۴].
وفات
خطیب تبریزی به سال 502ق در بغداد درگذشت و در باب ابرز به خاک سپرده شد[۵].
آثار
- الإيضاح في فسر شعر أبي‌تمام؛
- تهذيب إصلاح المنطق؛
- تهذيب الألفاظ؛
- شرح اختيارات المفضل (شرح المفضليات)؛
- شرح القصائد العشر (شرح المعلقات السبع)؛
- شرح ديوان عنترة؛
- شرح على ديوان أشعار الحماسة (شرح ديوان الحماسة)؛
- شرح قصيدة بردة (بانت سعاد)؛
و...[۶].
پانویس
منابع مقاله
- نصراللهی، یدالله، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج15، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378، به آدرس:
https://rch.ac.ir/article/Details/8662
- فرزانه، بابک، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج22، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1388، به آدرس: