ابن بارزی، هبةالله بن عبدالرحیم
ابن بارِزى، ابوالقاسم هبةالله بن عبدالرحيم بن ابراهیم بن هبةالله بن بارزى جهنى حموى، ملقب به شيخ‌الاسلام و شرف‌الدين (645 - 738ق)، قاضى‌القضات و دانشمند شافعى بوده است.
| نام | ابن بارزی، هبةالله بن عبدالرحیم |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن بازری، هبةالله بن عبدالرحیم |
| نام پدر | عبدالرحيم |
| متولد | 645ق |
| محل تولد | |
| رحلت | 738 ق |
| اساتید | ابن مالك |
| برخی آثار | أربعه کتب في الناسخ و المنسوخ |
| کد مؤلف | AUTHORCODE06768AUTHORCODE |
اساتید
پدرش كه در منابع متأخرتر عبدالرحمان خوانده شده است نيز قاضى‌القضات حماة و مردى عالم و اديب بود. ابوالفدا كه شاگرد وى بوده و او را بسيار ستوده است، مى‌نویسد: «موقعى كه ابن بارزى به من اجازه روايت مى‌داد، گفت او فقه را از طريق عراقیان از پدر و جد خویش ابراهیم آموخته است. سپس نام كليه استادان اجداد خود را تا ابن عباس و ابن عمر كه صحابه پيامبر اكرم(ص) بودند ذكر كرد و بدين طريق سلسله آموزش فقه خود را به پيامبر رسانيد».
قرائات هفت‌گانه را از بدرالدين تاذفى و نحو را از ابن مالك فراگرفت. از عزالدين احمد فاروثى، ابراهیم ارموى و محمد بن هامل نيز استماع كرد و ابن عبدالسلام، نجم‌الدين بادرائى، ابن عديم، يحيى عطار، ابوشامه، ابن حرستانى و ابوالبقاء نابلسى و ديگران به او اجازه دادند.
اجتهاد و قضاوت
در فقه سرآمد و امام عهد خویش شد و مفتى شام و قاضى حماة گشت. رياست مذهب در بلاد شام بر او ختم شد، چنان‌كه از اطراف به‌سوى او مى‌شتافتند.
ابوالفدا نوشته است: «ابن بارزى در امر قضا پرهيزكار بود. از بيت‌المال چيزى نخورد. هرگز، همچون ديگر قاضيان، تازيانه به دست نگرفت. بااين‌همه، سخنش مقبول و حكمش نافذ بود. انديشه‌اى لطيف و ذهنى تيز داشت و در فتاوى دشوار مورد اعتماد بود. بارها به تصدى قضاى مصر دعوت شد، ولى نپذيرفت».
ابوالفدا در پایان زندگى‌نامه ابن بارزى، نمونه‌اى از نظم و نثر مصنوع وى و نيز نامه‌اى را كه خود در باب درگذشت او خطاب به نوه‌اش نجم‌الدين عبدالرحيم نوشته، با قصيده‌اى در رثاى ابن بارزى آورده است.
خصوصیات
وى به صوفيه اعتقاد نیک داشت. محيى‌الدين نووى او را ستوده و گفته است كه فقيه‌تر از این جوان در این بلاد نيست. او نفايس كتب را گرد آورد و آنها را كه 100 هزار درهم ارزش داشت، وقف كرد. ابن بارزى باآنكه در پایان زندگى نابينا شد، ولى به كار قضا همچنان ادامه داد. سرانجام به نفع نوه‌اش نجم‌الدين عبدالرحيم از مسند قضا فرود آمد. وى بارها حج گزارد.
شاگردان
برزالى، ابن سامه و ذهبى از او استماع حديث كرده‌اند. ابن طغريل، اسامى تمامى استادان و مشايخ او را در مجموعه‌اى تدوین كرد و برزالى نيز قسمتى از آنها را مدون ساخت. اسنوى از او اجازه فتوا گرفته و او را به‌نیکى ياد كرده است. ابن بارزى 93 سال بزيست و پس از مرگ در مقابر ظبيه در عقبه نقيرين حماة دفن شد.
آثار
اغلب آنانكه از ابن بارزى ياد كرده‌اند، تصنيفات او را نيز ستوده‌اند. از تأليفات او «روضات الجنات» در تفسير در 10 مجلد، کتاب «الوفا في أحاديث المصطفى» در 2 مجلد و «المجرد في مسند إمام الشافعي» و شرح آن در 4 مجلد معروف بوده‌اند.
بيش از 40 تأليف به او نسبت داده‌اند و بغدادى 25 اثر وى را نام برده است. ابن جزرى نوشته است كه ابن بارزى «الشرعة في قرائات السبعة» را به طريقى بى‌سابقه تأليف كرده است. آنچه از آثار او موجود است و از آنها اطلاع داريم عبارتند از:
- اتخاذ النصح في إيجاد الصلح (رساله‌اى در 3 برگ)؛
- إظهارالفتاوى يا تيسيرالفتاوى (شرح الحاوی الصغير في الفروع، از نجم‌الدين عبدالغفار قزوینى)؛
- تجريد جامع الأصول في أحاديث الرسول)؛
- تحليل الحائض؛
- توثيق عرى الإيمان في تفضيل حبيب الرحمان (در 4 ركن، در فضايل و كرامات پيامبر اسلام)؛
- الدراية لأحكام الرعاية (در زهد و اخلاق، مختصر رعايه حارث بن اسد محاسبى)؛
- رموز الكنوز (منظومه در فقه)؛
- الزبد يا كنز الزبد؛
- الفريدة البارزية في حل القصيدة الشاطبية (شرح حرز الأمانیشاطبي)؛
- المجتبى في أحاديث المصطفى؛
- کتاب المغني في اختصار التنبيه و إظهار فتاویه (اين کتاب، مختصر کتاب التنبيه في فروع الشافعي از ابراهیم فقيه شيرازى است)؛
- ناسخ القرآن و منسوخه[۱].
پانویس