البدایة و النهایة
البداية و النهاية، نوشته عمادالدین ابوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر قرشی دمشقی، مشهور به ابن کثیر (774-701ق) است که با تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن ترکی در 21 جلد چاپ شده است. این کتاب مهم‌ترین و معروف‌ترین اثر نویسنده است که موضوع آن تاریخ عمومی و اسلام از آغاز آفرینش تا آغاز پیدایش اسلام و سپس، تا عصر مؤلف است. نویسنده به رستاخیز و سرانجام تاریخ نیز پرداخته است. این کتاب از گسترده‌ترین منابع تاریخ اسلام شمرده می‌شود. نویسنده روند تاریخی رخدادها را رعایت کرده و بخش مربوط به آفرینش و تاریخ انبیا را با آیه‌های قرآن و احادیث پوشش داده است. او رخدادهای دوره اسلامی را در قالب سال‌شمار و گاه همراه با ذکر ماه و روز آن‌ها نقل کرده است[۱].
| البدایة و النهایة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (نويسنده)
ترکی، عبدالله بن عبدالمحسن (محقق) مرکز البحوث و الدراسات العربیة و الإسلامیة بدار هجر (سایر) |
| ناشر | هجر |
| مکان نشر | مصر - جیزه |
| سال نشر | 1417ق - 1419ق - 1997م - 1999م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 21 |
| کد کنگره | 1417 /الف2ب4 35/63 DS |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده در دیباچه، کتابش را با سه بخش می‌شناساند: بدایه: از آفرینش تا پایان زندگى پیامبر اسلام(ص)؛خلافت یا تاریخ اسلام: از وفات پیامبر(ص) تا عصر مؤلف؛ نهایه: در حوادث بزرگ آخر زمان یا فِتَن و مَلاحِم.
روش ابن کثیر در بخش نخست، استناد به قرآن و احادیث قابل اعتماد بوده و بیشتر به سرگذشت پیامبران و امت‌های پیشینی که در قرآن یاد شده‌اند، پرداخته است. قسمت دوم بخش نخست (بدایه)، مربوط به سیرت پیامبر اسلام(ص) و از مفصل‌ترین بخش‌های کتاب است. در این بخش بیشتر اتکای ابن کثیر بر سیره ابن اسحاق است؛ هرچند که از «دلائل النبوة» و «معجم الصحابة» از ابونعیم اصفهانى، «أسد الغابة» از ابن اثیر، «تهذیب» از مزی و آثار ابوبکر بیهقى، ذهبى، ابن عساکر، سهیلى و ابن سیدالناس بهره برده است[۲].
در بخش دوم، رخدادهای تاریخى پس از اسلام است که در دو قسمت حوادث و وفیات آمده است. وفیات دو قسمت متمایز دارد: قسمت اول از آغاز خلافت تا پایان قرن 7ق/13م و قسمت دوم از آغاز قرن 8ق/14م، به بعد. در نخستین قسمت به نوشته‌های مورخانی مانند تاریخ طبری، تاریخ بغداد خطیب، تاریخ دمشق ابن عساکر، المنتظم ابن جوزی، الكامل ابن اثیر، مرآة الزمان سبط ابن جوزی و دول الإسلام ذهبى استناد شده است. دوره پس از مغول در این قسمت بیشتر به تاریخ شام و دمشق اختصاص یافته است[۳].
قسمت دیگر، در تاریخ شام و دمشق است؛ نخستین بخش آن متکى بر ذیل برزالى بر تاریخ ابوشامه است و بخش دوم بیان دیده‌ها و شنیده‌های خود ابن کثیر را – به‌ویژه از شهر دمشق - و رخدادهای سال 767ق/1366م را در بر دارد[۴].
پانویس
منابع مقاله
- حضرتی، حسن؛ شریعت‌جو، منیره، «نقد درونی و بیرونی تاریخ‌نگاری ابن کثیر در البداية و النهاية»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله تاریخ اسلام، بهار 1388، شماره 37.
- رحیم‌لو، یوسف، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج11، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1381.