المذکر و المونث (ابن الأنباري)
المذکر والمؤنث اثر ابوبكر محمد بن قاسم انبارى (271- 328ق)، معروف به ابن انباری، کتابی است درباره اسامی مذکر و مؤنث که با تحقیق محمد عبدالخالق عضیمه به چاپ رسیده است.
| المذکر و المونث | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن انباری، محمد بن قاسم (نویسنده)
عضیمه، محمد عبدالخالق (محقق) عبدالتواب، رمضان (محقق) |
| ناشر | وزارة الاوقاف مصر. المجلس الاعلي للشئون الاسلامية. لجنة احياء التراث الاسلامي |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1419ق. = 1999م. |
| چاپ | یکم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت کتاب
برخی از موضوعات نحوی، به دلیل اهمیت خاصی که دارند، مورد توجه ویژه علمای لغت قرار گرفته و باعث شده است تا تألیفات مستقلی پیرامون آن نوشته شود که موضوع «مذکر و مؤنث»، از جمله آنها می‌باشد که ابن انباری، تالیف حاضر را به آن اختصاص داده است. از دیگر موضوعات دیگر، می‌توان به «مقصور»، «ممدود»، «همزه»، «مصادر» و «فعل و افعل» اشاره نمود[۱].
ساختار
کتاب با دو مقدمه کوتاه و بلند از محقق آغاز شده و مطالب در ابواب مختلف و فراوان، در دو جلد، ارائه شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه نخست، به این نکته اشاره شده است که علاوه بر ابن انباری، بسیاری از لغویون و نحویون مانند فراء، ابوعبید قاسم بن سلام، ابوحاتم سجستانی، مبرد، زجاج، ابن خالویه، ابن جنی و... به دلیل اهمیت موضوع مذکر و مؤنث، به این مهم پرداخته و آثار فراوان و مستقلی در زمینه آن، به رشته تحریر درآورده‌اند[۲].
در مقدمه دوم به این نکته اشاره شده است که ابن انباری سعی نموده تا همواره روح ادبیات در کتاب حاکم بوده و اثر او، صرفا کتاب لغتی خشک و بی‌روح نباشد ولذا در موارد فراوان، به ذکر یک بیت به عنوان شاهد شعری اکتفا نکرده و ابیات فراوانی را برای یک موضوع، استفاده کرده است. به عنوان نمونه، کلمه «هقل» و «هقلة» در شعر اعشی آمده و او سه بیت دیگر از قصیده او، بدان افزوده است.[۳].
ویژگی دیگر، آن است که مؤلف در یک مسأله، به ذکر یک و یا دو شاهد در یک موضوع، اکتفا نکرده و از شواهد بسیاری برای یک موضوع، در قسمت‌های مختلف کتاب، بهره برده است و به این دلیل، ابیات شعری کتاب، از هزار بیت تجاوز کرده است. برای فهم بهتر این موضوع، به عنوان نمونه،
- تذکیر «المنون» و تأنیث آن در نه شاهد شعری؛
- نه شاهد برای «سری» و «أسری»، غیر از شواهدی که از قرائات قرآن برای آنها ذکر شده است؛
- هفت شاهد برای لغات مرتبط با «الشمال» از اسامی بادها؛
- تذکیر «الحمام» و تأنیث آن و جمع آن به «حمامات» که برای آنها، ده باب ذکر شده است.
- پنج شاهد شعری و دو آیه برای «الضیف»؛
- هفت شاهد برای «قلوص» و «البکرة»[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.
پانویس